Και να ο νέος άνθρωπος στην εξέλιξή του! Tο νήπιο αντιλαμβάνεται πια, το «εγώ» και το «οι άλλοι». Συχνά τούτο το «οι άλλοι» δεν είναι και πολύ σαφές. Είναι η μητέρα; Είναι ο πατέρας; Είναι κάποιο αδελφάκι, ίσως και κάποιος άλλος ενήλικας (γιαγιά, γυναίκα που το φροντίζει); Είναι όλοι αυτοί! Σιγά σιγά αναφύεται μέσα στη συνείδηση του μικρού παιδιού αυτή η ασαφής ιδέα «οι άλλοι». Σύντομα όμως το νήπιο συμπεραίνει πως η συναισθηματική του κατάσταση εξαρτάται -και πολύ μάλιστα- από το πώς φέρονται, πώς αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με το ίδιο αυτοί «οι άλλοι». Εξαιρετικός παρατηρητής μα κακός ερμηνευτής όπως είναι, αντιλαμβάνεται πολλά, συμπεραίνει ακόμη περισσότερα και καταγράφει τα πάντα. Άτακτα ή δομημένα δεν έχει σημασία. Αρχίζει πάντως να αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο μέσα από τις αντιδράσεις των άλλων. Έχει αρχίσει ήδη η διαμόρφωση της ιδιωτικής του λογικής. Και όλα αυτά εκεί γύρω στα 3!!! Οι ενήλικες γύρω του από άγνοια, δεν αντιλαμβάνονται πόσο καταλυτικές είναι οι συμπεριφορές τους στις εγγραφές του εκκολαπτόμενου ανθρώπου. Τι ευθύνη για όποιον ανέλαβε συνειδητά να μεγαλώσει ένα παιδί! Πόσο ανεύθυνα γίνεται τούτο ως ακόμα στις μέρες μας!
Γνωρίζουμε περίτρανα πως ένας τρίχρονος νους δεν διαθέτει τις δυνατότητες εκείνες που θα το οδηγήσουν σε ορθά συμπεράσματα. Γνωρίζουμε ακόμη πως η ανάγκη του νηπίου είναι να ανήκει και να νοιώθει σημαντικό. Έχουμε αρχίσει να αντιλαμβανόμαστε επίσης (όσοι το ψάχνουμε και λίγο παραπέρα) πως έχει εξαιρετικά αναπτυγμένη την διαίσθησή του. Λες (και γιατί «λες» και να μην είναι έτσι δηλαδή;) πως είναι ανοιχτή η επικοινωνία με το Θείο. Λες και αντιλαμβάνεται πίσω από τις συμπεριφορές, την αλήθεια. Βαθιά κρυμμένα μυστικά στα μύχια της ψυχοσύνθεσης του ενήλικα (πατέρα, μητέρα κλπ) γίνονται αντιληπτά από κάποια άγνωστη αίσθηση του παιδιού. Αν ξέραμε πόσο σημαντικά είναι τα πρώτα 5-6 χρόνια του παιδιού δεν θα τα αναλώναμε όπως τα αναλώνουμε. Δεν θα τα κάναμε όλα στην τύχη. Δεν θα κάναμε ότι κάνουν οι πολλοί. Δεν θα κάναμε αυτά που κάνανε οι γονείς μας ή τα ακριβώς αντίθετα. Θα μαθητεύαμε ασταμάτητα και έτσι θα γινόμαστε καλύτεροι γονείς, καλύτεροι άνθρωποι και ίσως φτιάχναμε μια καλύτερη κοινωνία. Είναι λεπτές οι ισορροπίες και άπειρες οι λεπτομέρειες που διαμορφώνουν τον άνθρωπο. Κανείς δεν είναι απόλυτα ψυχικά υγιής. Όλοι λίγο ή πολύ τη χρειαζόμαστε τη θεραπεία μας.
Ας δούμε ένα παράδειγμα για να αντιληφθούμε το πώς οι κρυμμένες κατά τους ενήλικες συμπεριφορές επηρεάζουν τη ζωή ενός παιδιού και αργότερα ενήλικα για να αντιληφθούμε ακόμη καλύτερα το τι κάνουν οι φανερές που είναι πάμπολλες και καταστροφικές.
Έχουμε έναν ενήλικα που τον ταλαιπωρεί η μεγάλη αμφισβήτηση που έχει για τα πάντα. Γνωρίζει πως η αμφισβήτηση είναι η βάση της εξέλιξης, μα ταυτόχρονα είναι και τροχοπέδη. Ως τροχοπέδη τη βιώνει λοιπόν. Βασανίζεται γιατί αμφισβητεί ό,τι προκύψει στη σφαίρα της αντίληψής του και αυτό τον αφήνει άλλοτε στάσιμο, άλλοτε καλπάζοντα, άλλοτε δυστυχή, άλλοτε θυμωμένο και άλλοτε βαθιά προβληματισμένο. Αγωνίζεται να την απαλείψει αλλά αδυνατεί. Αγωνίζεται να την αποδεχτεί και ούτε. Προσπαθεί να την υπερβεί και δεν τα καταφέρνει. Στην αναζήτηση για λύση, έρχεται σε επαφή με ειδικούς και ακούει πως η αμφισβήτησή του οφείλεται στο ότι δεν θέλει να εναντιωθεί στις θέσεις του πατέρα του. Κοινώς όποτε διαπιστώνει πως η θέση του μπορεί να είναι διαφορετική από εκείνη του πατέρα του δυστυχεί, γιατί φοβάται πως αν την οικειοποιηθεί, δεν θα έχει την έγκρισή του. Αντί να τολμήσει χρησιμοποιεί την αμφισβήτηση ώστε να μη δράσει και παρ’ όλα αυτά δεν είναι ευτυχής. Επειδή ο πατέρας δεν είναι πια στη ζωή και ο ενήλικας δηλώνει ότι είχε εξαιρετική σχέση μαζί του, αμφισβητεί (για άλλη μια φορά) τη θέση του ειδικού και παραμένει με τις δυσκολίες του. Σιγά σιγά εργαζόμενος ψυχοθεραπευτικά θυμάται πως είχε ακούσει ότι η μητέρα του δεν ήταν καθόλου χαρούμενη όταν έμαθε πως ήταν έγκυος και ο πατέρας την έπεισε για τη συνέχιση της εγκυμοσύνης. Ανακάλεσε ακόμη πως η μητέρα πριν φύγει του ζήτησε συγνώμη, αναγνωρίζοντας το λάθος που θα είχε κάνει αν είχε σταματήσει την κύηση. Άρα ήταν βέβαιο!
Είναι γνωστό πως κατά την περίοδο της διερεύνησης του εαυτού πολλά θαύματα γίνονται και έτσι ο ενήλικας θυμάται κάτι που είχε κρύψει βαθιά μέσα στο υποσυνείδητό του. Ως παιδί ένοιωθε πως το μόνο του στήριγμα ήταν ο πατέρας και πως η μητέρα είχε μια φανερή αδυναμία να εκφράσει το συναίσθημά της άρα είχε βγάλει το συμπέρασμα πως δεν τον αγαπά. Να τονίσουμε εδώ μια λεπτομέρεια. Μιλάμε για μια καθόλα φυσιολογική οικογένεια που δεν έχει ακραίες συμπεριφορές ή συνθήκες. Ένας τρίτος θα τη χαρακτήριζε ιδανική. Μπορούμε να φανταστούμε τι γίνεται στις περισσότερες οικογένειες που δεν είναι ούτε φαινομενικά ούτε ουσιαστικά στη γκάμα του φυσιολογικού. Έτσι λοιπόν σε πρώιμα χρόνια εγκαθιστά την πεποίθηση πως αν ξεφύγει από την έγκριση του πατέρα θα μείνει μόνος άρα θα είναι ευάλωτος. Άρχισε να χαράζει! Εδώ ήταν η αρχή του τέλους για την αμφισβήτηση. Ο ενήλικας της ιστορίας μας μόλις αντιλαμβάνεται ότι ο φόβος πως ο πατέρας θα δυσαρεστηθεί αν έχει μια διαφορετική από εκείνον επιλογή είναι μια πεποίθηση που κατέγραψε στα 3 ή 4 του χρόνια και μπορεί τώρα πια να την αλλάξει γιατί δεν κινδυνεύει να χαθεί νοιώθει να αποκαθίσταται μέσα του η αλήθεια. Η δική του αλήθεια. Όχι η αλήθεια του πατέρα. Σωστή ή λανθασμένη δεν έχει καμία σημασία. Το σημαντικό είναι πως τώρα ξέρει πως είναι ελεύθερος να πράξει όπως η δική του συνείδηση του υπαγορεύει και ας κάνει και λάθος. Δεν έχει να λογοδοτήσει σε κανέναν και κανείς δεν θα δυσαρεστηθεί από τη λάθος επιλογή του ίσως μόνο ο ίδιος. Πόσος χαμένος χρόνος! Πόση πάλη εσωτερική και εξωτερική! Δεν είναι κρίμα; Δεν είναι τεράστια απώλεια δυναμικού και ενέργειας; Δεν είναι καλύτερα να αρχίσουμε άμεσα την εκπαίδευσή μας στο ρόλο του γονιού!
Αν οι γονείς ήξεραν τίποτα δεν θα είχε εξελιχθεί έτσι. Ας δούμε τώρα το τραγικό. Αν η κρυφή κι ανομολόγητη δυσαρμονία της μητέρας κατά την κύηση και η περιορισμένη έκφραση συναισθήματός της αργότερα που οφειλόταν σε αίτια της δικής της διαπαιδαγώγησης οδήγησε αυτόν τον ενήλικα στην ταύτιση με τον πατέρα και την απόλυτη ταλαιπωρία του από την αμφισβήτηση για μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής του, τι να πούμε για όλα εκείνα τα χειριστικά τερτίπια κατά τη διάρκεια του μεγαλώματος του παιδιού που ολοφάνερα τονίζουν. «Κάντο για να σ’ αγαπώ» ή «Αν το κάνεις δεν θα σ’ αγαπώ». Πόσα τέτοια φανερά και κρυμμένα χρησιμοποιούμαι στην καθημερινότητα με στόχο την προσωπική ικανοποίηση!
Πόσοι γονείς αντιλαμβάνονται πως μεγαλώνουν τα παιδιά τους έτσι ώστε να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες, τις δικές τους προσδοκίες, ισοπεδώνοντας την ιδιαιτερότητα του παιδιού; Πόσοι γονείς αλήθεια, είναι εκείνοι που αντιλαμβάνονται πως «το παιδί σου δεν είναι παιδί σου, είναι γυιός ή κόρη της ζωής» και ο στόχος σου είναι να το διευκολύνεις να αντιληφθεί τι ικανοποιεί το ίδιο ώστε να το φθάσει όσο πιο γρήγορα γίνεται και όχι τι ικανοποιεί εκείνους.
Πόσοι γονείς αντιλαμβάνονται πως μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με στόχο να δημιουργήσουν γύρω τους μια σταθερότητα, μια μονιμότητα αν είναι δυνατόν μια σιγουριά για όλα. Τις σχέσεις, το επάγγελμα, την κατοικία, τη φιλία, την υγεία, την πίστη κλπ κλπ κλπ. Ενώ το υγιές θα ήταν να τα μεγαλώνουμε με την βεβαιότητα πως όλα αλλάζουν συνεχώς και τίποτα δεν είναι σταθερό στη ζωή και είναι ουτοπικό να ψάχνεις τη σταθερότητα.
Είναι γεγονός πως ο μέσος Έλληνας γονιός στο μεγάλο του ποσοστό, θεωρεί πως είναι καθήκον του να οδηγήσει το παιδί του να φτιάξει μια ζωή που θα του εξασφαλίσει μια μόνιμη δουλειά, μια μόνιμη σχέση και μια μόνιμη ιδιόκτητη κατοικία. Σωστά; Αυτό είναι το μεταπολεμικό μοντέλο και δυστυχώς σε μεγάλο ποσοστό δεν έχει αλλάξει ακόμη. Πασχίζει λοιπόν γι’ αυτό ενώ είναι κάτι απολύτως ενάντιο στην εξέλιξη. Γιατί ένα παιδί να ξέρει στα 17 του χρόνια που καλείται να επιλέξει τι θα του αρέσει να κάνει στα 40; Γιατί θα πρέπει να μείνει με τον σύντροφο που επέλεξε σε πρώιμα χρόνια αν δεν άλλαξαν και οι δύο ταυτόχρονα και δεν είναι πια ευτυχισμένοι στο γάμο τους; Γιατί θα πρέπει να μείνει στο οικογενειακό τριώροφο με τα κλειδιά έξω απ’ τη πόρτα στην πόλη που ζουν οι γονείς; Γιατί θα πρέπει να ακολουθήσει το στημένο ίσως επάγγελμα του πατέρα; Γιατί θα πρέπει να σπουδάσει αυτό που θεωρείται πως θα είναι επιτυχές κατά την κρίση των γονιών του; Πολλά τα γιατί και πολλές οι δεσμεύσεις που καταιγιστικά απαιτούμε έμμεσα ή άμεσα από τα παιδιά μας.
Καιρός να τολμήσουμε οι γονείς να επιτρέψουμε στα παιδιά μας να κάνουν αυτό που εκείνα επιθυμούν ενισχύοντας την αυτοεκτίμησή τους τόσο που να μπορούν να επιλέγουν και να επιτρέπουν στους εαυτούς τους να αλλάζουν γνώμη. Ναι τίποτα δεν είναι σίγουρο στις μέρες μας και δεν ήταν ποτέ εδώ που τα λέμε. Εμείς χτίζαμε τις πεποιθήσεις μας έτσι, ώστε να το κάνουμε να φαίνεται ή να γίνει σταθερό πάση θυσία. Ε! λοιπόν οι θυσίες ήταν πολλές. Φτάνει! Μας οδήγησαν εδώ που μας οδήγησαν. Ας τολμήσουμε να καταφέρουμε να οδηγήσουμε τους νέους ανθρώπους να αναλάβουν τις ευθύνες τους με τη βεβαιότητα ότι θα είμαστε όσο το θέλει το θέλημα της μοίρας εκεί γύρω, όχι για να δίνουμε τη λύση, αλλά για να ενισχύουμε, να ενθαρρύνουμε, να υποστηρίζουμε και χωρίς καμία αμφιβολία να περνάμε το μήνυμα. «Εγώ που σε ξέρω καλύτερα απ’ τον καθένα γιατί είμαι ο γεννήτορας σου, ξέρω ότι μπορείς να υπερβείς κι αυτό το εμπόδιο, ξέρω ότι ξέρεις εσύ για σένα ποιο είναι το καλύτερο κι εγώ είμαι εδώ αποδεχόμενος ότι επιλέξεις γιατί ξέρω πως αυτό θέλει η ψυχή σου για σένα κι αν κάνεις λάθος ξέρω ότι θα προσπαθήσεις και τελικά θα τα καταφέρεις. Σε εμπιστεύομαι»! Ας αναρωτηθεί ο κάθε γονιός που τυχαίνει να διαβάζει αυτό το κείμενο. Μπορεί να πει κάτι τέτοιο; Αν όχι, είναι βέβαιο ότι μπορεί να βρει τον τρόπο. Αρκεί να νοιώσει την αλήθεια του. Μόλις την νοιώσει θα καταφέρει να απαρνηθεί μύριες όσες καλά χτισμένες πεποιθήσεις που τον οδήγησαν στο να μην είναι αυτό το αυτονόητο. Όλοι μα όλοι μπορούμε να πάμε στο δρόμο της Αρετής. Αρκεί να το θελήσουμε!
Ερατώ Χατζημιχαλάκη
Οικογενειακή Σύμβουλος
www.allazo.gr/www.elpidohori.gr
