Η συναισθηματική ζωή αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πλευρές της ανθρώπινης προσωπικότητας και συνδέεται άμεσα με όλους τους τομείς της ψυχικής ανάπτυξης. Στα πλαίσια των σύγχρονων επιστημονικών κατευθύνσεων για την κοινωνικό-συναισθηαμτική ανάπτυξη του παιδιού έχουν διατυπωθεί ποικίλες θεωρητικές ερμηνείες και έχουν γίνει εκτεταμένες ερευνητικές μελέτες.
Μεταξύ άλλων υπάρχουν η θεωρία της Συμπεριφοράς (J. Watson), η Αναλυτική Ψυχολογία (C. Jung), η Ατομική Ψυχολογία (A. Adler), η Βιοκοινωνική Θεωρία του E. Erikson, η Γενετική – Γνωστική θεωρία του J. Piaget κλπ. Επιλέχθηκαν, λοιπόν, δύο θεωρίες για να διαπιστωθεί ο τρόπος με τον οποίο επιτελείται θεωρητικά η κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού.
Σύμφωνα με τη γνωστική αναπτυξιακή θεωρία του J. Piaget η κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού επιτελείται ως συνέπεια των διαδοχικών αλλαγών που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της γνωστικής – νοητικής του ανάπτυξης. Είναι, λοιπόν, δύο δρόμοι παράλληλοι. Η συγκεκριμένη θεωρητική θέση εστιάζει κυρίως στην αντίληψη του κοινωνικού κόσμου εκ μέρους του παιδιού και επιχειρεί να εξηγήσει τον τρόπο με τον οποίο το παιδί προσλαμβάνει και ερμηνεύει τις προσπάθειες που κάνουν οι γονείς για την κοινωνικοποίηση του.
Για παράδειγμα, ένα παιδί που βρίσκεται στην ηλικία των τριών ετών (προσυλλογιστικό στάδιο) λαμβάνει υπόψη μόνο την δική του οπτική. Οι γονείς υπάρχουν για να καλύπτουν και να ικανοποιούν τις επιθυμίες των παιδιών. Επίσης, σε ένα παιδί που βρίσκεται στο αισθησιοκινητικό στάδιο, είναι δηλαδή βρέφος, ο γονέας είναι απλά ένα άθροισμα εικόνων, ήχων και οσμών.
Η συγκεκριμένη θεωρία επικεντρώνεται στον εγωκεντρισμό της σκέψης του μικρού παιδιού, γεγονός που έχει αναθεωρηθεί τα τελευταία χρόνια.
Εν αντιθέσει, η πολιτισμική – ιστορική θεωρία του Vygotsky αναφέρει ότι η κοινωνική αλληλεπίδραση προηγείται της γνωστικής ανάπτυξης. Οι γνωστικές ικανότητες δεν είναι ούτε εσωτερικές ούτε ατομικές (αντίθετα με ότι ανέφερε ο Piaget) αλλά μορφοποιούνται και δομούνται σε αλληλεπίδραση με το κοινωνικό περιβάλλον πριν εσωτερικευθούν από το παιδί (ενδοπροσωπικό περιβάλλον).
Η συνείδηση και η γνώση είναι το τελικό αποτέλεσμα της κοινωνικοποίησης και της κοινωνικής συμπεριφοράς. Τα παιδιά δεν μεγαλώνουν απομονωμένα αλλά αναπτύσσονται μέσα σε κοινωνικοπολιτισμικά πλαίσια. Η κοινωνικοποίηση διαμεσολαβείται σε ένα πρώτο επίπεδο από την ιστορία, τον πολιτισμό και τη γλώσσα, ενώ σε ένα δεύτερο από την επικοινωνία μεταξύ των ατόμων. Η κοινωνικοποίηση, σύμφωνα με τη θεωρία του Vygotsky δεν απαιτεί μια τυπική δομή. Τα παιδιά μπορούν να αναπτύξουν νέες ζώνες επικείμενης ανάπτυξης (ΖΕΑ – Vygotsky) μέσα από το αυθόρμητο και ελεύθερο παιχνίδι.
Κοινό, λοιπόν, σημείο των θεωριών είναι ο ρόλος που διαδραματίζει η αλληλεπίδραση (άσχετα αν είναι πρωτεύουν ή δευτερεύον), αλλά και ο ρόλος των γονεών.
Μενελία Τόλογλου
Κακαβούλης Α. (1997), Συναισθηματική Ανάπτυξη και Αγωγή, Ιδιωτική Έκδοση, Αθήνα
