“χωρίς να γίνονται οι δεσμοί
[με τους προγόνους]
δεσμά και αλυσίδες.”
Γεννημένος στην Αθήνα το 1883.Γλωσσολόγος και ένας από τους ιδρυτές του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Απεβίωσε το 1959.Αποφοίτησε το 1900 από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο. Αρχικά, γράφτηκε στη Φυσικομαθηματική Σχολή, λόγω της κλίσης που είχε στα μαθηματικά. Παρόλο αυτά, μετά από ένα χρόνο, έκανε στροφή 180 μοιρών και στράφηκε στη Φιλοσοφική Σχολή και στις Θεωρητικές Επιστήμες.
Ακολουθούν οι παιδαγωγικές σπουδές στη Γερμανία, για να ασχοληθεί τελικά με την Γλωσσολογία, όπου και εκπόνησε διδακτορική διατριβή υπό την εποπτεία του Βυζαντινολόγου Καρλ Κρούμπάχερ με τίτλο Studien zu den Lehnwortern der mittelgriechischen Vulgarliteratur (Μελέτες για τις δάνειες λέξεις της δημώδους ελληνικής μεσαιωνικής φιλολογίας) τυπώθηκε στο Μαρβούργο το 1909, επί κυβέρνηση Βενιζέλου.
Το 1917 ο Τριανταφυλλίδης μαζί με τον Δελμούζο εκδίδουν τα πρώτα σχολικά βιβλία στη δημοτική, αλλά το 1920 με την πτώση του Βενιζέλου και με προτροπή της Επιτροπείας της Κυβέρνησης Γούναρη, ζητείται “να πεταχτούν τα βιβλία έξω από τα σχολεία και να καούν στην πυρά“.
Την ίδια χρονιά, ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης πηγαίνει στη Γερμανία και επιστρέφει στην Ελλάδα το 1923 για να διδάξει στην Παιδαγωγική Ακαδημία. Γίνεται ένας από τους πρώτους καθηγητές του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μαζί με άλλους καθηγητές όπως ο Δελμούζος.
Αυτή την ιδεολογική ελευθερία που απλόχερα του πρόσφερε το πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, την αρνήθηκε τρις το πανεπιστήμιο Αθηνών και η Ακαδημία Αθηνών, υπό το κράτος του γλωσσολογικού συντηρητισμού της αθηναϊκής φιλοσοφικής σχολής και ιδιαίτερα του τμήματος κλασικής φιλολογίας, που εκείνη την εποχή δεχόταν την ιδεολογική επίδραση του καθηγητή και αργότερα ακαδημαϊκού Ιωάννη Σταματάκου. Ο Σταματάκος στη σχετική του εισήγηση λίγο-πολύ περιγράφει τον Μ. Τριανταφυλλίδη ως εγκληματία( Πηγή Βικιπαίδεια).
Ο Κριαράς χαρακτήρισε τον Τριανταφυλλίδη ως τον δεύτερο-χρονολογικά- ηγέτη του δημοτικισμού, μετά τον Ψυχάρη. Επίσης, τον θεωρεί ως Εκπαιδευτικό μεταρρυθμιστή και Γλωσσολόγο και τονίζει ότι ο Τριανταφυλλίδης ήταν αυτός που έθεσε το θέμα του νεώτερου γραπτού λόγου.
Συνεπής και σωστός ο Μ. Τριανταφυλλίδης στη δράση του για το γλωσσικό ζήτημα, δεν τάχθηκε υπέρ των άκρων, αλλά πρότεινε μία μικτή γλώσσα.Οραματιζόταν το μάθημα των Νέων Ελληνικών να γίνει μάθημα εθνικής αυτογνωσίας και νεοελληνικού πολιτισμού.
Σοφός δάσκαλος και μελετητής, επιστήμονας και μαχητικός εκλαϊκευτής του γλωσσικού ζητήματος.Ανήκε στο γερμανικό σύστημα παιδείας και ήταν υπέρ του θετικιστικού κινήματος που επικρατούσε τότε στη Γερμανία και τόνιζε ότι δεν έπρεπε να “είμαστε άκαμπτοι με το σύστημα παιδείας και η ιστορία της γλώσσας θα μας δείξει τον δρόμο“.
Και ενώ είχε δάσκαλό του τον Γ. Χατζηδάκη, ο Τριανταφυλλίδης ήρθε σε σύγκρουση ιδεολογίας -για το γλωσσικό ζήτημα- μαζί του την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, διότι τάχθηκε υπέρ του δημοτικισμού και ο Χατζηδάκης ήταν υπέρ της καθαρεύουσας.
Τρία ήταν τα σημεία της σύγκρουσής τους και αφορούσε την εισροή των ξένων λέξεων στην ελληνική.
Πρώτον, οι ξένες λέξεις.Ο μεν Χατζηδάκης ήταν κάθετος πως οι ξένες λέξεις πρέπει να αποβληθούν και να αντικατασταθούν με αρχαίες λέξεις.Πίστευε, ότι οι ξένες λέξεις ήταν άγονες και δεν μπορούσαν να αφομοιωθούν στην ελληνική. Ως απάντηση ο Τριανταφυλλίδης το 1909 έγραψε το έργο Ξενηλασία(θυμίζοντας την Σπάρτη) ή Ισοτέλεια ( φιλελεύθερη Αθήνα).
Δεύτερον, η ρύθμιση της ορθογραφίας.Ο Χατζηδάκης έλεγε ότι η ορθογραφία έπρεπε να είναι ιστορική, πράγμα το οποίο σαφώς ήταν ακραίο.Ο Μανόλης Τριανταφυλλίδης υποστήριζε πως κρατάμε τη βάση της λέξης και την υποβάλουμε σε απλοποιήσεις με βάση την αρχή της αναλογίας.Βάση η οποία ήταν πιο εύκολο να διδαχτεί και να μαθευτεί η ορθογραφία.
Και τέλος. η σχολική χρησιμοποίηση της δημοτικής γλώσσας.Και οι δύο ως μαχητικοί χαρακτήρες υποστήριξαν με πάθος την άποψή τους (Ο Χατζηδάκης δε δεχόταν την δημοτική στα σχολεία σε αντίθεση με τον Τριανταφυλλίδη) και εκεί ήρθε και η τελική ρήξη μεταξύ τους.
Ο Τριανταφυλλίδης θεωρείται πως αποτίμησε θετικά την προσπάθεια του Κοραή για τη δημιουργίας μιας κοινής Νεοελληνικής, παρά την αντίθεση του Ψυχάρη και άλλων δημοτικιστών της εποχής του. Αντίθετα από τον Ψυχάρη, ο Τριανταφυλλίδης «αντιλήφθηκε τη δυναμική παράδοση του δημοτικισμού ανεξάρτητα από τις εκάστοτε γλωσσικές επιλογές […] Προσεγγίζοντας τον κοραϊσμό έξω από το αυστηρό σχήμα του Ψυχάρη, ο Τριανταφυλλίδης κατέστησε δυνατή την ένταξη του Κοραή στο στρατόπεδο του δημοτικισμού».( Πηγή boraeinai.blogspot.gr)
Παρόλα τα πισωγυρίσματα που γινόταν όλα αυτά τα χρόνια, ο Βενιζέλος στη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα ανέθεσε την Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση στο Μ. Τριανταφυλλίδη, Αλέξανδρο Δελμούζο και Δημήτριο Γληνό. Έτσι, στις 17-05-1917 η δημοτική γλώσσα καθιερώνεται στην Α’ Βάθμια Εκπαίδευση και ο σκοπός του Εκπαιδευτικού Ομίλου επιτεύχθηκε. Γιατί, όπως υποστήριζε ο Τριανταφυλλίδης “Το σχολείο είναι το κομβικό σημείο“.
Ο αρχικός στόχος του Εκπαιδευτικού Ομίλου συνίστατο στη συγγραφή διδακτικών βιβλίων στη δημοτική γλώσσα και στη σύσταση ενός Πρότυπου Δημοτικού Σχολείου, με άμεσο σκοπό την εφαρμογή των παιδαγωγικών ιδεών του δημοτικιστικού κινήματος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Αυτό θεωρείτο πρώτο βήμα στην προσπάθεια συνολικής αναμόρφωσης της ελληνικής εκπαίδευσης “με τον καιρό”, δηλαδή όταν θα το επέτρεπαν οι περιστάσεις. Κατά την άποψή του Ομίλου, η εκπαίδευση θα βελτιωνόταν εάν εφαρμοζόταν η διδασκαλία της δημοτικής γλώσσας κι εφόσον καταπολεμείτο ο σχολαστικισμός.
Οι μη ταυτισμένες τάσεις και πολιτικές απόψεις των στελεχών του Εκπαιδευτικού Ομίλου, η ταύτιση της εφαρμογής του προγράμματός του με τις τύχες ενός πολιτικού κόμματος, αλλά κι η χροιά που προσέλαβε ο ίδιος ο Όμιλος ως κόμμα των διδασκάλων, οδήγησαν τελικά στη διάσπασή του το 1927 σε δυο τάσεις, τις οποίες εκπροσωπούσαν ο Γληνός και ο Δελμούζος.(Πηγή Βικιπαίδεια).
Μαρία Κουκογιάννη
