Αν μας ζητούσαν να ορίσουμε την εκπαίδευση χωρίς τα σχολεία, θα ξεκινούσαμε από τα πρώτα βήματα που κάνει ένα μωρό , όταν καταφέρνει να σταθεί στα πόδια του, μόνο του. Έτσι συμβαίνει και με τη γλώσσα ομιλίας και τις κοινωνικές δεξιότητες και πρακτικές. Κανένα επίσημο σύστημα δεν υποστηρίζει τη μάθηση αυτών των σημαντικών δεξιοτήτων. Απλά, το περιβάλλον κάνει όλη τη δουλειά, σε αλληλεπίδραση με την φυσική ροπή και έφεση ενός ανθρώπου να ξεπεράσει το άγνωστο και να ανακαλύψει τη γνώση.
Λόγω της μοναδικότητας της κάθε ανθρώπινης ύπαρξης, εννοούμενης ως αυθύπαρκτη ψυχοσυναισθηματική οντότητα, έχουμε την ικανότητα να μαθαίνουμε με διαφορετικό ρυθμό, που ταιριάζει στην ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία και στα ενδιαφέροντά μας. Έτσι, το σύστημα αυτό που επιβάλλει την ομοιομορφία στην μαθησιακή διαδικασία για απόκτηση γνώσεων από κοινού και ταυτόχρονα σε μια ομάδα νέων συνομήλικων ανθρώπων, αυτοακυρώνεται ως ασύμβατο με την ανθρώπινη φύση. Με λίγα λόγια, τα σχολεία όπως τα γνωρίζουμε, υπηρετούν το κοινωνικό συμφέρον ενός συστήματος εχθρικού απέναντι στην ατομικότητα και στην αυτοδιάθεση και αν σταματούσαν να υπάρχουν, ίσως κατορθώναμε κάποτε να γευτούμε τη χαρά της αέναης μαθητείας και της ανακάλυψης της γνώσης, δίχως ιδιοτέλειες και χειραγωγήσεις. Το ιδρυματοποιημένο σχολείο, όπως λειτουργεί σήμερα, δεν θα έχει λόγο ύπαρξης σε μια συνειδητοποιημένη μερίδα πολιτών που απορρίπτει το τεχνητό μοντέλο εκπαίδευσης και διερωτάται για την πηγή της μάθησης και τους σκοπούς της αποκόμισης γνώσεων και δεξιοτήτων.
Κάθε φορά που ακούμε από ενήλικες τη φράση που αυτόματα μας θέτει σε εγρήγορση «μα η δουλειά των παιδιών είναι να πηγαίνουν σχολείο και να παρακολουθούν μαθήματα» , δεχόμαστε μια νοερή προτροπή να δώσουμε μια ερμηνεία. Ιδού λοιπόν πως απαντάμε:
Όταν θεωρούμε φυσιολογικό το γεγονός, για ένα παιδί από την ηλικία των έξι ετών να είναι υποχρεωμένο να παρακολουθεί μαθήματα που έχουν σχεδιαστεί μόνο από κάποιους ενήλικες γραφειοκράτες, αντί να κάνει αυτό που είναι σύμφωνο με τη φύση του, δηλαδή να παίζει ελεύθερα, τότε τα δεινά, μας «περιμένουν στη γωνία»… Αν όμως αφήσουμε τα παιδιά να παίξουν σε ένα περιβάλλον που ευνοεί την εξερεύνηση και την ανακάλυψη, τότε μαθαίνουν τα πάντα, συμμετέχοντας, συγκρίνοντας, συνδυάζοντας, προσθέτοντας, αφαιρώντας, τραγουδώντας, χορεύοντας, τρέχοντας, ζωγραφίζοντας κλπ. Αν αφήσουμε τα παιδιά να δοκιμάσουν, να πειραματιστούν, να κάνουν λάθη, να βαρεθούν, μόνο οφέλη θα έχουμε.
Όπως χρειαζόμαστε κι έχουμε ανάγκη από μια αναγεννητική γεωργία για το μέλλον του πλανήτη μας, με παρόμοιο τρόπο και στην ίδια λογική, έχουμε απόλυτη ανάγκη μια αναγεννητική παιδεία που θα θέσει την ελευθερία των επιλογών της μάθησης στο κέντρο της και το ίδιο το παιδί στην ολότητά του , στο επίκεντρο. Όπως οι μονοκαλλιέργειες και οι μη αειφορικές πρακτικές που τις συνοδεύουν, εξυπηρετούν μόνο την κάλυψη άμεσων και βραχυπρόθεσμων αναγκών, όπως η κάλυψη του παγκόσμιου διατροφικού ζητήματος εις βάρος του περιβάλλοντος και της οικο-νομίας, έτσι και η μονοκαλλιέργεια ανθρώπων συγκεκριμένων προδιαγραφών και μειωμένης ολιστικής αντίληψης που παράγει η υποχρεωτική εκπαίδευση εντός του υπάρχοντος «ευνουχιστικού» σχολικού πλαισίου, εξυπηρετεί μόνο την αναπαραγωγή ενός αντιανθρώπινου και αντιζωϊκού συστήματος που στηρίζεται σε ένα πλήθος ανικανοποίητων και νευρωτικών ενηλίκων με πλήρη άγνοια των φυσικών κύκλων της ζωής και των αναγκών που εξυπηρετούνται, ώστε η ζωή αυτή να είναι αξιοβίωτη…
Τα σχολεία του μέλλοντος θα είναι ανοιχτά στη φυσική διαδικασία της μάθησης και της αυτομόρφωσης. Θα είναι κοιτίδες πολιτισμού, ανοχής στη διαφορετικότητα, συνεργατικότητας και αλληλεγγύης. Θα είναι η “παιδική χαρά” που δεν παύεται στην ενηλικίωση αλλά συνεχίζεται μετασχηματιζόμενη στο διηνεκές, σε δημιουργική ενέργεια αλληλεπίδρασης με τον κόσμο μας. Η σχολική οικογένεια θα περιλαμβάνει παιδιά, γονείς και παιδαγωγούς δίχως κατηγοριοποιήσεις και διαχωρισμούς, αλλά με διακριτές αυτοκατευθυνόμενες δράσεις, που θα συντελούν στην ολιστική θέαση του κόσμου των παιδιών και των ενηλίκων σε μια ενοποιητική αλληλοϋποστήριξη έκφρασης των συναισθημάτων. Η τέχνη και το παιχνίδι θα είναι οι δομικές ύλες της μάθησης και της αυτογνωσίας. Τα “λάφυρα” της γνώσης θα μοιράζονται από κοινού (μέσω αλληλοδιδακτικής και συνεργατικής μάθησης) σε όλους τους κοινωνούς, σε μια κοινότητα πολυσυλλεκτική και δυναμική ταυτόχρονα.
Τα σχολεία του μέλλοντος δεν θα είναι “σχολεία” αλλά εξελισσόμενες δυναμικές καταστάσεις σχόλης και ψυχαγωγίας…
Ευάγγελος Βλαχάκης
κινηματογραφιστής και διαχειριστής του blog “Δημοκρατικά Σχολεία” (http://democraticschoolsgr.blogspot.gr/)
Reblogged στις Βιομόνοια.