Άγγελος Πατσιάς

Εικόνες από το “Σχολείο της Φύσης και των Χρωμάτων”

Όταν δημιουργήθηκε το pigipaideias γνωρίζαμε πώς θα μιλούσαμε για την παιδεία και τα εκπαιδευτικά δρώμενα. Σκοπός μας ήταν να ενημερώσουμε και να θέσουμε προβληματικές πάνω σε παιδαγωγικά θέματα. Να αναδείξουμε οποιαδήποτε πρωτοποριακή και εκπαιδευτική πρωτοβουλία λάμβανε χώρα, κυρίως σε παγκόσμιο επίπεδο αφού θεωρούσαμε πως το ελληνικό σχολείο παρέμεινε το ίδιο παραδοσιακό και δασκαλοκεντρικό όπως μας το παρέδωσαν οι παππούδες μας.

Μέχρι τη στιγμή που άκουσα για τον Άγγελο Πατσιά από το Φουρφουρά της Κρήτης. Η περιέργεια μου να τον γνωρίσω ήταν μεγάλη, καθώς δε συναντάς κάθε μέρα εκπαιδευτικούς που να διαφοροποιούνται και να γίνονται γνωστοί για αυτό. Αναρωτιόμουν τι ήταν αυτό που έκανε ένα χωριό να μιλάει για τον Άγγελο και την εκπαιδευτική κοινότητα να ασχολείται με τον Πατσιά.

Η μιάμιση ώρα που διήρκεσε η συνάντηση ήταν αρκετή να καταλάβω το λόγο. Ήταν αρκετή να θελήσω να γίνω ξανά μαθήτρια δημοτικού.

Ας τον αφήσουμε λοιπόν να συστηθεί και να μας μιλήσει για το έργο του:

“Είμαι ο Άγγελος ο Πατσιάς και προσπαθώ να γίνω δάσκαλος, δεν ξέρω αν είμαι. Θέλω πολύ να είμαι δάσκαλος. Όμως η πορεία μέχρι να γίνεις, είναι μια συνεχής μάχη. Ο διορισμός μου ήταν στο Φουρφουρά της Κρήτης, στο Ρέθυμνο, σε ένα τριθέσιο δημοτικό σχολείο 33 παιδιών.

Στο Φουρφουρά, λοιπόν, ήμασταν τρεις εκπαιδευτικοί. Δεθήκαμε εξ’αρχής. Η πολύ καλή χημεία που υπήρχε ήταν το κλειδί για μια εξαιρετική συνεργασία.

Αρχικά η σχολική αίθουσα θύμιζε την αίθουσα από την ταινία “Χτυποκάρδια στο θρανίο” : τα θρανία το ένα πίσω από το άλλο, ο πίσω τοίχος γεμάτος χάρτες στοιβαγμένους.

Θέλαμε να φτιάξουμε ένα  περιβάλλον τέτοιο, ώστε να προδιαθέτει θετικά  πρώτα- πρώτα εμάς. Συνεπώς, δεν υπήρχε περίπτωση να εργασθούμε σε έναν μουντό χώρο. Σε αυτό μας βοήθησαν και οι γονείς των παιδιών γιατί και αυτοί ένιωθαν την ανάγκη για μια τέτοια αλλαγή.

Στη πρώτη χρονιά υπήρχαν τρία αξιοσημείωτα γεγονότα, τα οποία μας ώθησαν να “σπάσουμε τη ρουτίνα”. Το ένα ήταν το “Φουρφουράς TV”. Hταν ένα blog στο οποίο ανεβάζαμε βιντεάκια. Τα παιδιά είχαν πάρει βιβλία της Βούλας Μάστορη όπως το “Γιατί νυχτώνει” κ.α.  και τα έκαναν εκπομπές κανονικές, με ένα χάρτη από πίσω και φωτογραφίες από το δημοτικό. Και μετά έκαναν και ένα πείραμα ή ένα θεατρικό το οποίο στήριζε το θέμα της εκάστοτε εκπομπής.Ήταν εντυπωσιακή η συνεργασία των παιδιών για το πώς θα στήσουν μόνα τους όλη την εκπομπή.

Όταν γυρνούσαμε σπίτι λέγαμε ‘Ωχ, δεν έβαλα τίποτα για το σπίτι. Πάλι δεν έκανα μάθημα”. Υπήρχε αυτή η ανασφάλεια πώς δεν κάναμε το μάθημα σωστά γιατί δε βάλαμε τίποτα για το σπίτι.

Το  δεύτερο γεγονός ήταν όταν προσπαθήσαμε να αλλάξουμε τις τάξεις, ξεκινώντας από την τάξη της Γιούλης, την πρώτη δημοτικού. Τοποθετήσαμε καναπέδες, λουλούδια, και αντί για καρέκλες μπάλες.. Οπότε άρχισε σιγά-σιγά να μη θυμίζει τάξη. Έτσι ξεκινήσαμε να δουλεύουμε. Μετά  ήρθε η ανάγκη να βγούμε και έξω. Δημιουργήσαμε μια υπαίθρια αίθουσα. Αγοράσαμε τέντες, μεταφέραμε καρέκλες και πίνακα. Καταφέραμε να δημιουργήσουμε μια μετοπική τάξη. Δυστυχώς, δεν κράτησε και πολύ σαν τάξη…την πήρε ο αέρας. Αυτή η στιγμή στάθηκε η αφορμή για να καταλάβουμε πώς μάθημα μπορείς να κάνεις παντού. Μάθημα μπορεί να είναι μια κότα, ένα παρτέρι, μια σύγκρουση των παιδιών, μια εκδρομή.

Οπότε αυτά τα τρία γεγονότα νομίζω έδωσαν το έναυσμα για την εξέλιξη του σχολείου. Μέχρι και την πέμπτη χρονιά. Εκείνη η χρονιά ήταν μαγευτική. Αυτό που δουλέψαμε και το πετύχαμε όλοι ήταν πως το 70-80% της ύλης το διδάξαμε διαθεματικά, με προκλήσεις. Για παράδειγμα, να στήσουν μια αποικία στον Άρη. Αν και στην αρχή τους φαινόταν δύσκολο σταδιακά άρχιζαν να ανακαλύπτουν  τα βήματα που έπρεπε να ακολουθήσεις για να αποικήσεις στον Άρη  π.χ.  να μάθεις να κάνεις πυραύλους, να ξέρεις το ηλιακό σύστημα, τι έχουν οι ατμόσφαιρες των πλανητών, να στείλουμε ένα γράμμα στους γονείς και τόσα άλλα. Και όλα αυτά από το μυαλό τους.

Εν τω μεταξύ όλα αυτά ταίριαζαν με την ύλη του προγράμματος  και εσύ έπρεπε να είσαι σε ετοιμότητα και να εκμεταλλευτείς την κάθε ευκαιρία για να διδάξεις το αντίστοιχο αντικείμενο βασισμένος στο αναλυτικό πρόγραμμα. Το παιδί έτσι ενθουσιάζεται. Ψάχνει και ερευνά.

Ένα παράδειγμα θα σου δώσω. Είχα παιδιά δημοτικού που δεν ήθελαν να γράψουν. Δεν τους άρεσε. Όμως μέσα από όλο αυτό το πρόγραμμα που εφαρμόσαμε, ξαφνικά αυτά τα ίδια τα παιδιά άρχισαν να γράφουν. Το επεδίωκαν γιατί το θέμα και η όλη διαδικασία κατάφερε να τους εξιτάρει. Έγραφαν χωρίς να καταλαβαίνουν τι ακριβώς έκαναν.

Επίσης στο σχολείο εκείνο είχαμε φτιάξει μαθητικές κοινότητες. Τα παιδιά στο τέλος κάθε εβδομάδας συνεδρίαζαν και συζητούσαν για τα προβλήματα που είχαν μεταξύ τους και ακόμα και με εμάς τους ίδιους.. Εκεί είναι που αντιληφθήκαμε όλοι πώς τα παιδιά διέπονται από ένα αίσθημα δικαίου τόσο σωστό και τόσο διαφορετικό από  εκείνο των μεγάλων.

Ύστερα από πρόταση της Βέτας Γεωργιάδου, διευθύντριας του  “Σχολείου της Φύσης” στον Τρίλοφο, Θεσσαλονίκης αποφασίσαμε να  ιδρύσουμε  από κοινού μαζί με τον Γιάννη Σωτηράκο, ένα δημοτικό σχολείο στο Λάκωμμα Χαλκιδικής, στο οποίο οι γονείς θα είναι συνιδρυτές. Εκεί τα παιδιά θα μπορούν να αναπτύσσουν τις δεξιότητες τους ελεύθερα. Οι μαθητές θα ασχολούνται μέσα από ομίλους με διάφορα πράγματα. Από αγροτικές διαδικασίες μέχρι και κατασκευές. Θα είναι ικανά να διοργανώνουν λόγου χάρη  μια θεατρική παράσταση  στο τέλος της χρονιάς για το αποτέλεσμα της οποίας θα είναι υπεύθυνοι όλοι. Ο σκοπός είναι να συνεργαστούν όλες οι ομάδες για να επιτευχθεί το αποτέλεσμα. Από τον ήχο και το φωτισμό μέχρι τα κοστούμια και τους ρόλους. Η κάθε ομάδα ξεχωριστά και όλοι μαζί για έναν κοινό σκοπό. Παράλληλα θα υπάρχουν και τα μαθητικά συμβούλια.Ουσιαστικά θα είναι μια αυτόνομη και αυτοδιοικούμενη σχολική κοινότητα”.

Αυτός είναι ο Άγγελος Πατσιάς ή για να το θέσω αλλιώς αυτός είναι ένας από τους καλύτερους παιδαγωγούς της νέας γενιάς. Δεν οραματίστηκε μόνο. Πραγματοποίησε. “Άκουσε τη δίψα του” όπως θα τον ακούσεις να λέει, όταν μιλάει για το Σχολείο της Φύσης και των Χρωμάτων. Έτσι ονόμασε το σχολείο του Φουρφουρά γιατί μετά από τέτοιες ουσιαστικές “μεταρρυθμίσεις” δεν παρέμεινε ένα σχολείο ίδιο με εκείνο που ήταν.

Γιατί οι μαθητές εκείνου του σχολείου μπορεί να μην διδάχθηκαν την  α και β συζυγία των ρημάτων όπως οι μαθητές μιας κλασσικής εκπαιδευτικής μονάδας, μα έμαθαν πώς να ανακαλύπτουν τη γνώση μέσα από μια υποθετική κατάσταση, μέσα από ένα project. Γιατί κατάφεραν να δημιουργήσουν, όντας πια μαθητές Γυμνασίου, μαθητικές συνελεύσεις φέρνοντας στο επίκεντρο ουσιαστικά προβλήματα της σχολικής καθημερινότητας.Μέσα από το σεβασμό. τη συνεργασία θα καταφέρουν να γίνουν πιο “όμορφοι πολίτες” και ίσως να είναι αυτό που τελικά χρειάζεται η κοινωνία.

Αυτό είναι το έργο που άφησε πίσω του ο Άγγελος και αυτό είναι το έργο που ο κάθε εκπαιδευτικός οφείλει να κληροδοτεί στους μαθητές τους.

Το παράδειγμα του Άγγελου είναι ένας λόγος να αγαπήσουμε ξανά το επάγγελμα μας. Να το αντιμετωπίσουμε σαν εφαλτήριο για να αλλάξουμε ουσιαστικά την παιδεία και την κοινωνία. Το Φουρφουρά είναι η κάθε περιοχή που μας υποδέχεται κάθε χρόνο. Η κάθε κοινότητα που μας εμπιστεύεται το μέλλον της για να του δώσουμε φτερά. Μα ίσως τα φτερά αυτά να μην είναι κρυμμένα μέσα στις σελίδες ενός βιβλίου ούτε στα στεγανά μιας μουντής τάξης με στοιβαγμένους χάρτες.  Αυτό που χρειαζόμαστε  είναι ένα σχολείο που να προάγει τη δημιουργικότητα και την ισότητα.  Να προάγει την  ελεύθερη ανάπτυξη των δυνατοτήτων τους και την ενίσχυση των ικανοτήτων τους.

.. Ας “ακούσουμε τη δίψα μας” λοιπόν..

Καλή επιτυχία Άγγελε με το νέο σας εγχείρημα. Σ ευχαριστούμε θερμά για το φως που χάραξες στους σκοτεινούς καιρούς που ζούμε.

Ευαγγελία Τζιάκα