Γαλλία 1920. Στο δημοτικό σχολείο του Bar-sur-Loup διορίζεται ένας δάσκαλος διαφορετικός. Ζητά από τα παιδιά να μην σηκώνονται κατά την προσέλευση του μέσα στην τάξη, και τον αργοπορημένο Τιτέν δεν τον τιμώρησε, ως είθισται. Ο μικρός Τιτέν βρήκε ένα άρρωστο περιστέρι (ο Ζεντεόν), πάνω σε ένα πηγάδι και ήθελε να το βοηθήσει να ζήσει. Ο Σελεστέν αντιλήφθηκε αμέσως την αγάπη του παιδιού αυτού για τα ζώα και τη φύση.
Λίγες μέρες αργότερα και ενώ τα παιδιά είχαν αρχίσει να εκτιμούν τη διάθεση του δασκάλου τους να διαφοροποιήσει το μάθημα και να έρθει πιο κοντά τους, εκείνος ένιωθε πώς κάτι έλειπε. ‘Ενιωθε πώς η εκπαιδευτική διαδικασία δεν τραβούσε το ενδιαφέρον των παιδιών. Άλλα μιλούσαν, άλλα τους έπαιρνε ο ύπνος και άλλα κοιτούσαν το ταβάνι.
Προσπαθώντας να συνειδητοποιήσει τι ήταν αυτό που έλειπε, άρχισε να παρατηρεί τα παιδιά κατά τη διάρκεια του διαλείμματος. Οι κινήσεις και οι συναναστροφές τους ήταν αυτές που τον οδήγησαν να καταλήξει σε μερικά συμπεράσματα, τα οποία και εκμυστηρεύτηκε στον διευθυντή του σχολείου του.
“Τα σχολικά βιβλία..Πώς περιμένετε να ενδιαφερθούν τα παιδιά για αυτά, όταν εγώ τα βρίσκω βαρετά;
Η αφετηρία είναι πάντα η έδρα, τίποτα δεν προέρχεται από εκείνα. Και αυτό τους προκαλεί πλήξη. “
Αυτό που θα έπρεπε να κάνουμε είναι να εντάξουμε την ώρα του διαλείμματος στην τάξη.
-Με την πόρτα ορθάνοιχτη
-Ναι. Έτσι αν έμεναν μέσα, θα καταφέραμε να αποδείξουμε ότι αυτό που κάνουν τους ενδιαφέρει.
Αυτές ήταν μερικές από τις σκέψεις που έκανε σχετικά με την πεπατημένη εκπαιδευτική διαδικασία που ακολουθούσε.
Αμέσως μετά άλλαξε τη διάταξη των θρανίων. Τα παιδιά γίναν ομάδες των τεσσάρων και μιλούσαν για θέματα που τους ενδιέφεραν.
Πλέον τα παιδιά δεν αντιμετώπιζαν το γράψιμο και το διάβασμα ως ένα μέσο για να παπαγαλίσεις όλα εκείνα τα δυσνόητα βιβλία, αλλά μέσο για να δημιουργήσει ο μαθητής αυτό που εκείνος θέλει να πει. Ακόμα και ο μικρός Τιτέν, που βαριόταν να γράψει, ενθουσιάστηκε όταν του πρότεινε ο δάσκαλος του να φτιάξει ένα βιβλίο με τις περιπέτειες του Ζεντεόν.
Σταδιακά μπήκε ο τυπογράφος και, έτσι, το σχολείο τύπωνε εφημερίδες με κείμενα των παιδιών. Κείμενα τα οποία τα παιδιά μετά τα παρουσίαζαν ως ομάδα. Κατόπιν, εισήγαγε τον κινηματογράφο καθώς πίστευε πώς είναι πηγή αισθητικής καλλιέργειας, επικοινωνίας και πηγή παιδείας.
Ουσιαστικά ο Φρενέ δεν ακολούθησε καμία παιδαγωγική θεωρία και κανένα παιδαγωγικό μοντέλο, γιατί κανένα από αυτά δεν είχε ως αφετηρία το παιδί αλλά το βιβλίο και το δάσκαλο. Το ζητούμενο για τον Φρενέ ήταν η αναβάθμιση του ρόλου του παιδιού στην τάξη. Δεν επεδίωκε την εφαρμογή ενός δασκαλοκεντρικού μοντέλου διδασκαλίας.
Κατά τη γνώμη του, η ελεύθερη έκφραση των παιδιών εντός και εκτός τάξης αποτελούσε το κλειδί για την ανακάλυψη της γνώσης.
Σε αντίθεση με τους δασκάλους εκείνης της εποχής (αλλά και της σημερινής), δεν επεδίωκε την πειθαρχία και το σεβασμό λόγω κύρους.
Δεν χρησιμοποίησε την τιμωρία, αλλά τον διάλογο.
Δεν τους ανάγκασε να αναλύουν τις απόψεις τους για την παγκοσμιοποίηση γράφοντας, αλλά τους βοήθησε να χρησιμοποιήσουν τη γραφή για να εκφράσουν αυτά που ήθελαν. Αυτά που τους προβλημάτισαν. Αυτά που ήθελαν να διαβάσουν.
Η εισαγωγή του τυπογραφείου και η έκδοση εφημερίδας με δικά τους άρθρα τους αποτέλεσε το κλειδί στην πνευματική και κριτική σκέψη τους.
Ο γραπτός λόγος ήταν πλέον το μέσο και όχι ο σκοπός. Ήταν το μέσο εκείνο που τους επέτρεψε να εκφραστούν και να διαβάσουν τα κείμενα τους τυπωμένα. Όχι όμως μόνο αυτοί αλλά και οι γνωστοί τους.
Η ελεύθερη έκφραση, η αισθητική καλλιέργεια, η δημοκρατία των μαθητικών κοινοτήτων ήταν κινήσεις ριζοσπαστικές για εκείνη την εποχή. Μια εποχή, που αν και δύσκολη πολιτικά, έδωσε το ερέθισμα στους παιδαγωγούς εκείνης της περιόδου να καινοτομήσουν.
Η διαφορά της παιδαγωγικής Φρενε, σε αντίθεση με τις άλλες, έγκειται στον ίδιο τον Φρενε. Αντιλήφθηκε έγκαιρα το πρόβλημα και βρήκε τη λύση ξεκινώντας από τη βάση του. Η βάση του προβλήματος ήταν η σχέση ανάμεσα στο βιβλίο και στο παιδί. Για την ακρίβεια η σχέση ανάμεσα στη γνώση και στο μαθητή.
Όταν ολα βρίσκονται εκεί μπροστά σου, μέσα σε λίγες σελίδες αχρωμες, γραμμενα με λέξεις δυσνόητες, με ιδέες δύσκολες πώς να σε ελκύει;
Όταν φοβάσαι να μιλήσεις, να εκφραστείς μέσα στην τάξη σου πώς θα αγαπήσεις την εκπαιδευτική διαδικασία;
Όταν απουσιάζει το κίνητρο για τον μαθητή απουσιάζει και για το δάσκαλο και αντίστροφα.
Αν ο δάσκαλος βαριέται το βιβλίο, το βαριέται και ο μαθητής.
Αν όμως δάσκαλε προσπαθήσεις να καινοτομήσεις; Να βγεις από την πεπατημένη;
Μην σκεφτείς το πώς και τις συνέπειες.
Αν θέλεις υπάρχει και ο τροπος. Θα τον ανακαλύψεις….που; Στο παιδί!
Το παιδί οφείλει να είναι το κέντρο της τάξης και εσύ αρωγός στην προσπάθεια του να ανακαλύψει την προσωπικότητα του, τα ταλέντα του και τις ευαισθησίες του.
Και αποτελεί μεγάλη έκπληξη το γεγονός πώς το ιδιο το Υπουργείο Παιδείας ζήτησε δημόσια να συμμετέχουν οι καθηγητές σε διάλογο για το πώς θα μπορούσε να εφαρμοσθεί η παιδαγωγική Φρενέ στο ελληνικό σχολείο.
Πράγματι η εν λόγω πρωτοβουλία αποτελεί μια ελπιδοφόρα κίνηση του Υπουργείου που δείχνει διάθεση να αλλάξει το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα.
Όμως η μετατροπή του παθητικού δέκτη σε ενεργητικό μπορεί να αποβεί μοιραία. Όχι για το παιδί μα για την κοινωνία την ίδια.
Φανταστείτε ένα παιδί να μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα; Να μην παπαγαλίζει; Να έχει ελεύθερη σκέψη; Να κρίνει και να αποφασίζει μόνο του για τον εαυτό του;
Άραγε η ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη για τέτοιες αλλαγές τώρα; Είναι έτοιμη να αποδεχθεί και να στηρίξει τέτοιες κινήσεις; ‘Η θα επαναλάβει τα λάθη του παρελθόντος; Τότε που κατηγόρησε τον Δελμούζο, τον Κουντουρά και τον Γληνό; Ήταν παιδαγωγοί που προσπάθησαν να εκσυγχρονίσουν το ελληνικό σχολείο εφαρμόζοντας παρόμοιες πρακτικές.
Και ο δάσκαλος είναι ικανός να αφήσει το βιβλίο, να ξεχάσει καθε θεωρία μάθησης και να δράσει ανεξάρτητα;
Άραγε μπορείς να γίνεις ο δάσκαλος που θα αφήσει τα παιδιά να ονειρεύονται;
Και τελικά πόση δόση καινοτομίας μπορεί να αντέξει το ελληνικό δημόσιο σχολείο;
Ευαγγελία Τζιάκα
πηγή:
https://www.youtube.com/watch?v=lV5rfV3u-2U&t=1705s
