Ο λόγος στις μαθητικές κοινότητες

Όλοι λέμε πως τα παιδιά πρέπει από μικρή ηλικία να μάθουν τι σημαίνει δημοκρατία, να μάθουν να συμβιώνουν αρμονικά αρχικά σε μικρο-κοινωνικό επίπεδο και γενικότερα, να μην ξεφυτρώνουν “από το πουθενά” ή από το “γυάλινο μικρόκοσμό τους” στην κοινωνία κατά την ενηλικίωσή τους. Ως εκεί όλοι είμαστε σύμφωνοι. Πόσοι όμως από εμάς προτρέπουμε τα παιδιά μας να συμμετάσχουν ενεργά στη μαθητική κοινότητα του σχολείου τους; Πόσοι καθηγητές παίρνουν στα σοβαρά το ρόλο του 5μελούς ή 15μελούς συμβουλίου του σχολείου; Και πόσα παιδιά θέλουν να προεδρεύσουν για το φαίνεσθαι ή για να χάσουν κάποιες διδακτικές ώρες μέσα στη χρονιά;
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι μια μαθητική κοινότητα και ποιος ο ρόλος της;

Σύμφωνα με την κατατοπιστικότατη παρουσίαση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων, μαθητική κοινότητα αποτελεί “το σύνολο των μαθητών μιας τάξης” αλλά και “το σύνολο των μαθητών ενός τμήματος“. Επομένως μαθητικές κοινότητες υπάρχουν σε όλα τα σχολεία και αποτελούν τη μικρο-κοινωνία όπου ζουν και αλληλεπιδρούν οι μαθητές. Οι παραπάνω μαθητικές κοινότητες, όμως, για να λειτουργήσουν χρειάζονται συντονισμό και κανόνες και το αντίστοιχο όργανο που ασχολείται με αυτά δεν είναι άλλο από το 5μελές συμβούλιο της τάξης και το 15μελές του σχολείου.

Στο σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμη μια επισκόπηση του τρόπου ανάδειξης των προαναφερθέντων συμβουλίων, καθώς και του ρόλου τους. Τα συμβούλια εκλέγονται από τους μαθητές της τάξης και του σχολείου αντίστοιχα, χωρίς καμία εξαίρεση και δικαίωμα υποψηφιότητας έχουν όλοι οι μαθητές ανεξαιρέτως. Σχετικά με το ρόλο τους, τα συμβούλια είναι υπεύθυνα για ενδοσχολικά θέματα που προκύπτουν κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Θέματα που συζητιούνται σε συνελεύσεις ανά τακτά και προκαθορισμένα χρονικά διαστήματα, καθώς και σε άτακτες συνελεύσεις. Ασφαλώς τα μέλη των συμβουλίων εκτός από δικαιώματα έχουν και υποχρεώσεις και οφείλουν να τις τηρούν .

Καθίσταται σαφές πια πως οι μαθητικές κοινότητες είναι ένας καθρέφτης της κοινωνίας που αντικατοπτρίζει τα καλώς και τα κακώς κείμενα μέσα στη μακρο- εκδοχή της τελευταίας. Με άλλα λόγια, όπως οι πολιτικοί μπορεί να εκλέγονται με στόχο το ίδιον όφελος, το ίδιο μπορεί να συμβαίνει και με τις μαθητικές κοινότητες και τις αρχαιρεσίες τους. Όπως τα οικονομικά του κράτους μπορούν να “μαγειρεύονται”, με παρόμοιο τρόπο οι συνδρομές των μαθητών μπορεί να γίνουν αντί για πενθήμερη εκδρομή τα  καινούρια αθλητικά παπούτσια του ταμία λόγω χάρη. Γιατί; Γιατί, πρώτον, τα παιδιά δρουν δια του παραδείγματος και δεύτερον, γιατί τα παιδιά μεγαλώνουν και γίνονται οι ενήλικες του μέλλοντος, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.

Πώς θα ήταν όμως τα πράγματα αν οι μαθητικές κοινότητες είχαν πραγματικά καθοριστικό ρόλο στη σχολική ζωή των παιδιών; Πώς θα ήταν αν οι γονείς ενθάρρυναν τα παιδιά τους να συμμετάσχουν στα “κοινά” του σχολείου τους, χωρίς το φόβο της απόρριψης (ίσον μη εκλογής), αν τα ενθάρρυναν να εκφράζουν τη γνώμη τους στις συνελεύσεις, με γνώμονα όμως πάντα το κοινό καλό; Πώς θα ήταν αλήθεια το σχολείο αν οι υπεύθυνοι καθηγητές-σύμβουλοι έδιναν μεγαλύτερο βάρος στα “θέλω” των μαθητών και τους έδειχναν το δρόμο για μια ομαλή συμβίωση με αλληλοεκτίμηση, κοινούς στόχους, δημοκρατικά λαμβανόμενες αποφάσεις και σεβασμό στην ελευθερία ο ένας του άλλου;

Ο κανονισμός για τις μαθητικές κοινότητες στη βάση του, όπως αυτός διαμορφώνεται στην Ελλάδα, είναι πραγματικά αξιόλογος. Φαίνεται πως υπάρχει πρόθεση να διδαχθούν οι μαθητές τις δημοκρατικές διαδικασίες, να ξεπερνιούνται οι διακρίσεις, να υπάρχει ισότητα μεταξύ των μελών της κοινότητας, εφόδια απαραίτητα για το μέλλον των παιδιών, που αν τα αποκτήσουν ίσως οι μελλοντικές γενιές πραγματικά να δουν καλύτερες μέρες.

Συμπερασματικά, προτρέποντας να δοθεί “ο λόγος στις μαθητικές κοινότητες“, δεν αναφερόμαστε απαραίτητα σε σχολεία τύπου Summerhill. Αυτά για να λειτουργήσουν ενδεχομένως χρειάζονται διαφορετικές δομές, πρακτικές, μεταχείριση και νοοτροπία. Όμως με μια πιο ουσιαστική δουλειά που θα γίνεται εκ μέρους των κοινοτήτων, όπου θα αναλαμβάνονται περισσότερα καθήκοντα, θα τους δίνεται περισσότερος λόγος και βέβαια μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη υποστήριξη από τους εκπαιδευτικούς, καθώς και ενθάρρυνση από τους γονείς. Αρκεί να αναφέρουμε το παράδειγμα του Ηνωμένου Βασιλείου, όπου προσφέρεται εκπαίδευση στους καθηγητές-συνδέσμους (Link Teachers) που συντονίζουν τις λειτουργίες των εκάστοτε μαθητικών κοινοτήτων, ώστε να είναι όσο το δυνατόν πιο αποδοτικοί στο έργο τους.

Τόπος λοιπόν στα νιάτα στα σχολεία, λόγος στους μαθητές και στους εκπροσώπους τους, ενθάρρυνση από τους γονείς και ενδιαφέρον και στήριξη από πλευράς των εκπαιδευτικών. Αυτά είναι τα βασικά συστατικά ενός ίσως πιο χαρούμενου σχολείου, μιας πιο αρμονικής σχολικής ζωής, αλλά και, γιατί όχι, ενός καλύτερου, δημοκρατικότερου και φωτεινότερου μέλλοντος.

Ειρήνη Μαρκιανού