Σήμερα είναι η παγκόσμια μέρα της μετάφρασης. Κάθε 30 Σεπτέμβρη τιμάται από την εκκλησία (καθολική και ορθόδοξη) ο πατέρας της μετάφρασης, Saint Jérôme,στα ελληνικά, Εὐσέβιος Σωφρόνιος Ἱερώνυμος ο οποίος γεννήθηκε τον 4ο μ.Χ. αιώνα και ήταν ο επίσημος μεταφραστής της Βίβλου στα λατινικά.
Περνώντας στο σήμερα συναντάμε έναν σύγχρονο μεταφραστή που τον διακρίνει μία ανεξάντλητη αγάπη για τη γλώσσα, τον Γιάννη Οικονόμου. Όχι κάποια συγκεκριμένη όμως, αφού όπως ο ίδιος λέει « η γλώσσα είναι οι άνθρωποι που τη μιλάνε ». Επικροτεί τη φράση του Νέλσον Μαντέλα πως «αν μιλάς σ’ έναν άνθρωπο σε μια γλώσσα που καταλαβαίνει, μιλάς στο μυαλό του. Αν του μιλάς στη δική του γλώσσα, μιλάς στην καρδιά του ».
Ποιος είναι όμως ο Γιάννης Οικονόμου και ποιο το έργο του;
Μιλάει 32 γλώσσες και είναι μεταφραστής στην υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όπως επισημαίνει « μεταφράζω επαγγελματικά και επιστημονικά προς τα ελληνικά ώστε κάθε δικηγόρος, νοικοκυρά, ψαράς να χρησιμοποιεί την εκάστοτε νομοθεσία στη καθημερινότητα του ».
Η μετάφραση δεν ήταν όνειρο ζωής, μιας και η ζωή επέλεξε για εκείνον την ακαδημαϊκή μελέτη της γλώσσας. Σπούδασε γλωσσολόγος στο τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και έπειτα συνέχισε στο εξωτερικό τις σπουδές του στην ιστορικοσυγκριτική γλωσσολογία. Το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο του χορηγεί υποτροφία για σπουδές διερμηνείας. Παλεύει με τον εαυτό του, μη θέλοντας να αφήσει την αγάπη που είχε για την Γλωσσολογία και τελικά δέχεται την υποτροφία για να καταλήξει όπως λέει εδώ που βρίσκεται σήμερα. Δεν έπαψε ποτέ όμως να συνεχίζει την μελέτη της μεγάλης του αγάπης και να του λείπει ο χώρος του αμφιθεάτρου.
Οι γονείς του είναι αυτοί που συνέβαλαν στην αγάπη του για τις γλώσσες. Δεν είχαν ούτε την στοιχειώδη επαφή με τα αγγλικά αλλά κατάλαβαν πως η επιθυμία του παιδιού τους για την εκμάθηση ξένων γλωσσών μεταφράζονταν γι’αυτούς ως επιτακτική ανάγκη ανεύρεσης καθηγητών. Κάποιες φορές αρκούσε να μιλούν την γλώσσα, όπως συνέβη με την καθηγήτρια τουρκικών. Στην πορεία του Πολυτεχνείου ήξεραν οι γονείς του ότι θα βρουν Τούρκους πολιτικούς πρόσφυγες, εκεί λοιπόν, συνάντησαν και την τουρκοκύπρια μηχανικό στο επάγγελμα, Aisher, την μελλοντική του καθηγήτρια.
Η εκμάθηση ξεκίνησε από μικρή ηλικία. Έμαθε αγγλικά σε ηλικία 5 ετών, γερμανικά στα 7 και ιταλικά λίγο πριν κλείσει τα 10 και συνέχισαν και άλλες και άλλες…
Αυτό που τον οδήγησε προς αυτήν την κατεύθυνση είναι το ότι « είμαι κατά της έχθρας, μόνο φίλους ήθελα » και συνεχίζει «νιώθεις ότι χτίζεις μια γέφυρα και αλλάζει ποιοτικά το επίπεδο επικοινωνίας, γίνεται πιο ουσιαστικό». Είναι άνθρωπος του βάθους και του πλάτους και γι’αυτό δε θα μπορούσε να μείνει στην επιφάνεια της γλώσσας, στους κανόνες γραμματικής κτλπ . Χαρακτηριστικό το παράδειγμα που δίνει για το λόγο που έμαθε ρωσικά. Ήθελε να διαβάσει την Άννα Καρένινα στην γλώσσα της γενέτειρας του Ντοστογιέφσκι. «Είναι μεγάλη κατάκτηση, γίνεσαι λίγο Ρώσος, 814 σελίδες, το θυμάμαι ακόμα ». Επιδιώκει να μαθαίνει τις γλωσσικές παραλλαγές μιας γλώσσας, τη διάλεκτο, την λόγια και την νεανική αργκό. Η γλώσσα ,υποστηρίζει , μαθαίνεται μέσα από τον πολιτισμό. « Αν μιλάς πολωνικά και δεν ξέρεις το είδος μουσικής disco polo(αντίστοιχη των δικών μας ελληνικών λαϊκών τραγουδιών), αν δεν έχεις δοκιμάσει πιερόγκι (τα δικά μας ραβιόλια) είσαι στα μισά του δρόμου ». Ως άλλος Φιλέας Φογκ ταξιδεύει σε όλο τον κόσμο ,μπορεί να πάει με ποδήλατο στο Λονδίνο ως το Τόκυο με πλοίο, στην Ινδία, στα Αραβικά κράτη στο Ισραήλ και σε άλλες τόσες χώρες μιλώντας τη ντόπια γλώσσα τους. Κάνει πραγματικές φιλίες απ΄ολο τον κόσμο και ο έπαινος του συνοψίζεται στο εξής : οι ιστορίες, τα λογοπαίγνια και τα αστεία που του διηγείται ο κάτοικος της κάθε χώρας, που δεν κάνει στον ξένο τουρίστα από φόβο μη δεν γίνει αντιληπτό το νόημα του μηνύματος που θέλει να περάσει.
Στην παρούσα φάση μαθαίνει Ιαπωνικά για το ταξίδι που θα κάνει τον Γενάρη.
Δεν είναι σύμφωνος με τις ταμπέλες που βάζουν σε κάθε γλώσσα, π.χ. τα αγγλικά η γλώσσα του εμπορίου, τα γαλλικά η γλώσσα του έρωτα, τα γερμανικά η γλώσσα των τεχνοκρατών και τα ιταλικά η γλώσσα της όπερας. Είναι κάθετος και δηλώνει πως αυτή η άποψη είναι αντιεπιστημονική και αστικό φληνάφημα. «Υπάρχει πάντα ένας Ισλανδός Σωκράτης, υπάρχει και η κινεζική όπερα. Εξαρτάται από τις εφαρμογές που ο κάτοχος της γλώσσας θέλει να δώσει». Και όσο για τις ελληνικές λέξεις χωρίς απόδοση, όπως φιλότιμο και κέφι απαντά πως και σε άλλες γλώσσες δεν υπάρχει κατευθείαν μετάφραση. «Αφήστε το φιλότιμο και το κέφι διότι κάθε λέξη είναι διαφορετικά φορτισμένη σε κάθε γλώσσα και αντικαθεφτρίζει την εμπειρία του λαού ». « π.χ 30 λέξεις έχουν οι Εσκιμώοι για το χιόνι , αντίστοιχα οι Ιρανοί για τα χαλιά, το ψωμί στα γαλλικά le pain και στα αγγλικά bread δεν είναι το ίδιο στην βιωματική εμπειρία μιας Ελληνίδας ».
Προς έκπληξη πολλών δεν ονειρεύεται στα ελληνικά αλλά ονειρεύεται σε εικόνες. Κατά την γνώμη του ο κόσμος χωρίς μετάφραση θα ήταν ελαττωματικός. Και εμείς θα προσθέταμε πως ο κόσμος της μετάφρασης θα ήταν λειψός χωρίς την παρουσία του.
Κατερίνα Γεωργιάδου
Πηγή
Ραδιοφωνική εκπομπή ΕΡΤ 100,9
http://webradio.ert.gr/kozani/
