Η πρώιμη παιδική ψύχωση συνιστά μία αναπτυξιακή διαταραχή. Με άλλα λόγια, είναι μία διαβρωτική διαταραχή, που δημιουργεί εμπόδια στα στάδια της ανάπτυξης.
«Οι παιδικές ψυχώσεις αποτελούν ψυχικές διαταραχές που χαρακτηρίζονται από την έλλειψη οργάνωσης ή από τη δυσαρμονική οικοδόμηση της προσωπικότητας, και εξελίσσονται μέσα σε έναν ψυχικό κόσμο που τείνει μεν να ωριμάσει, αλλά συγχέει αυτά που έχουν κατακτηθεί και διαστρεβλώνει τις πνευματικές καταστάσεις που επιχειρούνται». (Αλεξανδρίδης, 1987)
Στις δεκαετίες ’40 – ’80 συγχέονταν οι όροι «αυτισμός» και «ψύχωση». Οι M. Mahler και F. Tustin προσπάθησαν να διαχωρίσουν τους όρους. Η πρώτη αναφέρει ότι τα ψυχωσικά παιδιά δεν έχουν ψυχική ανάπτυξη στην κοινωνική αλληλεπίδραση και αδιαφορούν για τη στενή σωματική επαφή με τη μητέρα. Επίσης, είναι στενή η πρώιμη συμβίωση μητέρας-παιδιού.
«(…) Κατά την ανάπτυξη η διαφοροποίηση του εγώ και η ψυχοσεξουαλική ανάπτυξη απειλούν το παιδί με αποχωρισμό από τη μητέρα, εμφανίζονται κρίσεις πανικού και παθολογικές, παντοδύναμες και ψευδαισθητικές προσπάθειες επανένωσης με τη μητέρα ή με την εικόνα της. Το παιδί αγαπά και ταυτόχρονα μισεί αυτήν την παντοδύναμη εικόνα.» (Πανοπούλου – Μαράτου, 2011).
Συνεπώς, δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τον αποχωρισμό τους από τη φιγούρα της μητέρας και οδηγούνται σε «απόσυρση» και παλινδρόμηση.
Η F. Tustin ανέφερε τον όρο Συγχυτική Κατάσταση (confusional state) για την παιδική ψύχωση, στην οποία εμφανίζονται παλινδρομικές κινήσεις και εναλλαγή περιόδων στην ψυχική εξέλιξη (ώριμες λειτουργίες – τάση εκτόνωσης και απώλειας της συνέχειας της ψυχικής ύπαρξης). Επίσης, ανέφερε τον όρο «Μαύρη τρύπα» (black hole), περιγράφοντας το κενό που αφήνει στον ανώριμο ψυχισμό του μωρού ο βίαιος αποχωρισμός από το μαστό. Το αυτιστικό παιδί κλείνει έξω από τον ψυχισμό του αυτή τη μαύρη τρύπα, ενώ το ψυχωτικό πέφτει μέσα, κυρίως σε καταστάσεις έντονου άγχους (Πανοπούλου – Μαράτου, 2007). Τα ψυχωτικά παιδιά δεν αντιλαμβάνονται τη μητέρα και τους άλλους ανθρώπους ως ξεχωριστές οντότητες όσο προχωράει η ανάπτυξη. Έχουν μια αμυδρή αίσθηση ότι αποτελούν αυτόνομη οντότητα και υπάρχει ενός είδους ψυχική ανάπτυξη, αλλά από την άλλη εμπλέκονται σε μια συγχυτική διαδικασία. Συνεπώς, η προσωπική αίσθηση ταυτότητας, καθώς και η αντίληψη για την ταυτότητα των άλλων είναι συγκεχυμένη.
Τέλος, όσον αφορά την ανάγκη για επικοινωνία τα ψυχωτικά παιδιά για να προστατέψουν τον εαυτό τους γαντζώνονται στο σώμα του άλλου εκδηλώνοντας μια υπερβολική εξάρτηση από αυτόν (Tustin 1972, 1997).
Εν κατακλείδι, θα πρέπει κατά τη διάρκεια της διάγνωσης να υπάρχουν συνεδρίες με την οικογένεια, το παιδί, παρατήρηση της συμπεριφοράς του με άλλα παιδιά, κλινική παρατήρηση με ελεύθερο παιχνίδι κλπ. (Πλήρης διαγνωστική διαδικασία) με σκοπό την σύνταξη μιας άρτιας κλινικής εικόνας. Αυτό θα μας οδηγήσει στον προσδιορισμό της κατάλληλης θεραπευτικής και εκπαιδευτικής παρέμβασης. Η ψυχοθεραπεία για τη διαχείριση του άγχους, η ψυχοδυναμική προσέγγιση στη θεραπεία των ψυχωτικών παιδιών, οι ποικίλες διαφοροποιημένες θεραπευτικές παρεμβάσεις (παιδαγωγικές, ψυχολογικές και αυτές που σχετίζονται με την οικογένεια), αλλά και η κατανόηση του τρόπου που το παιδί συνδέεται και βιώνει το σώμα του, το σώμα του άλλου και το φυσικό περιβάλλον θα οδηγήσουν τελικά σε μία αποδοτικότερη θεραπευτική παρέμβαση.
Μενελία Τόλογλου
Βιβλιογραφικές Παραπομπές
Schoenberger – Mahler M. (1952), «Οn child psychosis and schizophrenia – autistic and symbiotic infantile psychoses.» Psychoanalytic Study of the Child, Vol. 7, σελ. 286-305.
Tustin, F. (1972) Autism and Childhood Psychosis. Hogarth Press, London.
Tustin, F. (1997) «Τι είναι αυτισμός και τι δεν είναι» στο Ρ. Σουρ & Σ. Μίλερ (επιμ.), Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία παιδιών με σωματικές μειονεξίες και ψυχοδιανοητικές διαταραχές (μτφρ. Δ. Τσαρμακλή, Ι. Τέττερη), εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, σελ. 81-117.
Αλεξανδρίδης Α. (1987) στη διπλωματική εργασία της Χιώτη Φ. (2009), Παιχνίδι και Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές : μελέτη του παιχνιδιού με αντικείμενα στον αυτισμό και την παιδική ψύχωση, ΠΜΣ Εκπαίδευση και Ανθρώπινα Δικαιώματα, Αθήνα.
Πανοπούλου – Μαράτου Ό. (2007), «Αυτισμός και ψύχωση σε μικρή ηλικία. Τι είδους άγχος;», Εισήγηση στο 3ο Επιστημονικό Συμπόσιο της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Πατρών, με θέμα Αγχώδεις διαταραχές, Πάτρα, 3-4 Φεβρουαρίου 2007.
Πανοπούλου – Μαράτου Ό. (2011), «Διαφορική Διάγνωση μεταξύ αυτισμού και πρώιμης παιδικής ψύχωσης.», Παιδί και Έφηβος. Ψυχική Υγεία και Ψυχοπαθολογία, 13, 1, σελ. 11-24.
