Γράφω αυτές τις γραμμές μετά από καιρό σιωπής, με αφορμή την τηλεφωνική μου συμμετοχή στην εκπομπή της Μαρίας Καραγγελή “Περί Παιδείας” , όπου η θεματολογία της ήταν η Δημοκρατική Εκπαίδευση στην Ελλάδα, μιας και φέτος διοργανώνεται το πρώτο συνέδριο της EUDEC στην χώρα μας.
Νομίζω ότι πρώτα απ’ όλα πρέπει να ορίσουμε το τι εννοούμε όταν λέμε δημοκρατική εκπαίδευση. Για εμένα έχει δύο πτυχές.
Πρώτη, αυτή της ίσης συμμετοχής στα κοινά του σχολείου. Η ικανότητα των παιδιών να μπορούν να εκφράζουν τις απόψεις τους, να λύνουν από κοινού τα ζητήματά τους και να μπορούν να είναι ανά πάσα ώρα και στιγμή ο εαυτός τους. Ένα παράδειγμα τέτοιας εφαρμογής είναι το Συμβούλιο του Σχολείου. Με έμπνευση το Summerhill οργανώσαμε στον Φουρφουρά τα δικά μας συμβούλια, όπου εκεί λύνονταν όλα τα ζητήματα. Τσακωμοί, κανόνες, ακόμα και παιδαγωγικές κατευθύνσεις. Η ψήφος των δασκάλων, είχε ίση αξία με αυτή ενός προνηπίου. Δε θα επεκταθώ παραπάνω στα συμβούλια γιατί έχουν ήδη ειπωθεί αρκετά. Σε αυτό πρέπει να ξεκαθαριστούν δύο πράγματα.
Πρώτον: Η δημοκρατία των παιδιών δεν έχει καμία σχέση με τη δημοκρατία των μεγάλων. Στη δημοκρατία των παιδιών ισχύει τις περισσότερες φορές η αρχή της ομοφωνίας και όχι της πλειοψηφίας. Έχω δει 50 παιδιά να αποσύρουν αυτό που ψήφισαν, γιατί ένα δεν μπορούσε να το ακολουθήσει με τίποτα. Έχω δει παιδιά να ψηφίζουν κάτι και να ρωτούν μετά εμάς αν η απόφασή τους θα επηρεάσει τη δουλειά μας. Η δημοκρατία των παιδιών αγαπητοί φίλοι είναι ένα παραμυθένιος κόσμος που σε συγκινεί και μόνο που υπάρχεις σε αυτόν.
Το δεύτερο που πρέπει να δούμε, είναι ότι κανένα συμβούλιο δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό, αν η στάση των εκπαιδευτικών, του ενός προς τον άλλον και προς τα παιδιά και τους γονείς, δεν έχει τον απαραίτητο σεβασμό και αγάπη! Ένας εκπαιδευτικός ο οποίος έχει χτίσει την οπτική του με κουτάκια, αυτήν την οπτική θα περάσει στα παιδιά. Ένας που ξέρει να ακούει, αυτήν την οπτική θα περάσει. Η δημοκρατία ξεκινάει από τον τρόπο που υπάρχουμε ανάμεσα στα παιδιά μας.
Πάμε τώρα στη δεύτερη έννοια της Δημοκρατίας η οποία λέει πως το σχολείο είναι εκεί, για να δώσει στους μαθητές του ίσες ευκαιρίες να αναπτύξουν τις κλίσεις, τα ταλέντα και τον εαυτό τους, στο μέγιστο των δυνατοτήτων τους, ώστε με τη σειρά τους αυτά τα παιδιά να είναι δημιουργοί ενός, ανθρώπινου, χαρούμενου μέλλοντος!
Από κουβέντες με διάφορους ανθρώπους παρατηρώ ότι η δημοκρατική εκπαίδευση έχει παρεξηγηθεί και έχει ταυτιστεί με μοντέλα που δεν είναι απαραίτητα τα μοναδικά. Υπάρχει πιθανώς η σκέψη ότι για να υπάρχει δημοκρατική εκπαίδευση στα σχολεία, πρέπει να αλλάξουν τα σχολεία, οι νόμοι και εγώ δεν ξέρω τι άλλο. Αυτό που σίγουρα πρέπει να αλλάξει, είναι η στάση μας απέναντι στους συναδέλφους, στους μαθητές και στη διδασκαλία μας. Και αν αυτή αλλάξει και εμποτιστεί με σεβασμό, κατανόηση, αγάπη και διαφοροποίηση (στο κομμάτι της διδασκαλίας), τότε μπορούμε να πετύχουμε ένα δημοκρατικό μοντέλο μάθησης. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει από αύριο σε όλες τις τάξεις του κόσμου.
Η διαφοροποιημένη διδασκαλία, που εκφράζεται μέσα από το problem/project based Learning, το Flipped Classroom, το Story Telling και χίλιες δύο άλλες μεθοδολογίες, δίνει τη δυνατότητα το κάθε παιδί να μετρήσει και να εξελίξει τις δυνάμεις του, μέσα στο πλαίσιο της συνεργασίας, στο μέγιστο των δυνατοτήτων του! Και επειδή όλα αυτά τα συστήματα είναι διαθεματικά, το κάθε παιδί εντοπίζει και τις κλίσεις του.
Ο “εκδημοκρατισμός” των σχολείων, νιώθω ότι θα είναι μονόδρομος αν θέλουμε η χώρα μας να μπορεί να σταθεί στο μέλλον το οποίο βρίσκεται ήδη εδώ και αλλάζει με απίστευτους ρυθμούς! Γιατί; Γιατί καμία από τις δεξιότητες που αυτό απαιτεί, δεν επιτυγχάνεται σε ένα αυταρχικό σύστημα εκπαίδευσης, με εκπαιδευτικούς αυθεντίες και ένα βιβλίο για μπούσουλα.
Όσοι κίνδυνοι και να κρύβονται στο μέλλον, για μένα η αλλαγή της εκπαίδευσης είναι το διαβατήριο για μια νέα κοινωνία Ανθρώπων, οι οποίοι θα κρατούν στα χέρια τους τα εργαλεία της ελευθερίας και του αυτοπεριορισμού σε όλες αυτές τις ψεύτικες ανάγκες που θα γίνουν ακόμα περισσότερες. Σημαντικό στοιχείο βέβαια που δεν πρέπει να χαθεί, είναι η επαφή με την φύση και όλα όσα έχει αυτή να μας διδάξει.
Δεν είμαι ούτε φιλόσοφος, ούτε θεωρώ ότι οι απόψεις μου είναι σωστές ή ταιριαστές για όλους. Αν μου επιτρέπετε όμως θα πω το εξής: Η εκπαίδευση που θα δημιουργηθεί για να στηρίξει την κοινωνία της 4ης βιομηχανικής Επανάστασης, θα είναι και αυτή που θα την ανατρέψει, βάζοντας σε περίοπτη θέση τον ελεύθερο Άνθρωπο και τις ελεύθερες κοινωνίες, απαλλαγμένες από περιττές εξαρτήσεις.
Αυτά για σήμερα!
Ευχαριστώ για τον χρόνο σας!
Από το blog του Άγγελου Πατσιά.
