Από πού θα μπορούσε κανείς να αρχίσει να μιλά για μια από τις μεγαλύτερες παιδαγωγικές και διανοητικές προσωπικότητες, που ακούει στο όνομα Χρίστος Τσολάκης;
Γεννήθηκε το 1935 στο σημερινό εγκαταλειμμένο χωριό της ορεινής Πιερίας Μόρνα και απεβίωσε μόλις πρόσφατα, στις 30 Ιουλίου του 2012. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος. Αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Κατερίνης το 1952 και εισήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, από το οποίο αποφοίτησε το 1957, με άριστα. Είχε την μεγάλη τύχη να έχει μεγάλες προσωπικότητες δασκάλων, όπως ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Απόστολος Βακαλόπουλος, ο Ιωάννης Κακριδής και ο Λίνος Πολίτης.
Στην σημαντική περίοδο της γλωσσικής μεταρρύθμισης 1976-1978 συμμετείχε ενεργά στις επιτροπές του Υπουργείου Παιδείας, που σχεδίασαν και εφάρμοσαν τα νέα μέτρα για τη διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας και της αρχαίας ελληνικής γλώσσας από το μετάφραση.
Το 1977 μετέβη στη Στοκχόλμη, μετά από πρόσκληση του Υπουργείου Παιδείας της Σουηδίας για να διδάξει μαθήματα σε ξένους εκπαιδευτικούς, σχετικά με τη μητρική γλώσσα. Η επίδραση, λοιπόν, από το σουηδικό εκπαιδευτικό σύστημα υπήρξε ολοφάνερη. Παρακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στο κλασικό Ινστιτούτο του Παν\μιου Lund, με τον καθηγητή της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας Rudberg.
Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα διορίστηκε από το Υπουργείο Παιδείας, ως μέλος της επιτροπής Κριαρά, για τη ρύθμιση του μονοτονικού συστήματος της νεοελληνικής γλώσσας. Τον Ιούνιο του 1982 αναγορεύτηκε διδάκτορας της Φιλοσοφίας του ΑΠΘ, με ‘άριστα΄’.
Το 1982 συμμετείχε στην επιτροπή συγγραφής βιβλίων για τη σχολική διδασκαλία στο γυμνάσιο, ύστερα από πρόσκληση του Υπουργείου. Το 1986 αναγορεύτηκε σε Επίκουρος Καθηγητής του Παιδαγωγικού Δημοτικού τμήματος του ΑΠΘ.
Υπηρέτησε 20 χρόνια το Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης.
Το όραμα του Τσολάκη για συνολική μεταρρύθμιση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος σε όλες τις βαθμίδες περιέλαβε την ίδρυση Ομίλων, με στόχο μια σχολική ζωή που αναβαθμίζει το εκπαιδευτικό έργο, να προσφέρει κίνητρα για μάθηση και να καταπολέμα τη σχολική διαρροή, τις κοινωνικές ανισότητες και τη βία που εκδηλώνεται ως παραβατική συμπεριφορά. Όμιλοι φωτογραφίας, κινηματογράφου, λογοτεχνίας και θεάτρου αποτέλεσαν εφαλτήριο για την καθιέρωση του θεσμού της ευέλικτης ζώνης στην α’βάθμια εκπαίδευση και καινοτόμες δράσεις στη β’θμια.
Οι μαθητές, λοιπόν, που ενέπνευσε ως δάσκαλος, προώθησαν το σχολείο της πολιτισμικής ευθύνης και της δημιουργίας, με έμφαση στην ελευθερία του λόγου και τη φυσική διδασκαλία και εκμάθηση της γλώσσας.
Για τον ίδιο ο δάσκαλος δεν μπορεί να έχει μόνο μια μέθοδο. Είναι ανάγκη να αναπτύξει μεθοδική συνείδηση, μεθοδική σκέψη, μεθοδικό τακτ. Για τον δάσκαλο ισχύουν: οι νόμοι της τέχνης, της δημιουργίας, της φυσικότητας, της εσωτερικής διάθεσης. Και φυσικά ισχύει πάντα: ο πιο καλός δάσκαλος είναι ο πιο ελεύθερος δάσκαλος. Αλλά, ο πιο ελεύθερος δάσκαλος είναι μαζί και ο πιο υπεύθυνος δάσκαλος, αφού η ελευθερία συνεπάγεται ευθύνες. Η δε υπευθυνότητα προϋποθέτει ελευθερία. Η ελευθερία και η υπευθυνότητα αποτελούν τους δυο πόλους της δημιουργίας. Και η διδασκαλία είναι δημιουργία.
Η φύση του δασκάλου υπάρχει μέσα στην πλάση και σημαντικός είναι ο δάσκαλος που ξέρει πρώτα το γνωστικό αντικείμενο, αγαπάει τα παιδιά και έχει ο ίδιος του παιδεία. Ο δάσκαλος που έμαθε απλώς μέσα από τα βιβλία της παιδαγωγικής και εφαρμόζει τα βιβλία είναι ανεπαρκής δάσκαλος. Ο δάσκαλος, ο οποίος μαθαίνει, καλλιεργεί, εμπνέει τα παιδιά, τα καθοδηγεί είναι ο επαρκής. Το βασικότερο από όλα, όμως, είναι η αγάπη για τα παιδιά και η παιδεία. Μόνο με την καρδιά οδηγείται η καρδιά του νέου, ώστε να γνωρίσει τον εαυτό του και να γνωρίσει τη ζωή. Αυτός που αγαπάει, δεν λυγίζει, δεν κάπτεται. Τρέφεται με την αγάπη και το πνεύμα της θυσίας. Αυτός είναι ο δάσκαλος. Αυτός που αγαπάει δεν κουράζεται. Το παιδί, όταν το αγαπήσεις, μπορείς μαζί του να ορθοποδήσεις. να αποτελέσει για τον δάσκαλο κάθε μέρα μια αυγή.
Πρέπει, λοιπόν, το σχολείο να αποτελεί την κοιτίδα της αγάπης. Χρειάζεται πνοή και πηγάζει από τους μεγάλους ακαδημαικούς δασκάλους. Αν, λοιπόν, κάποιος από τα μικρά του χρόνια ζήσει κοντά σε καλούς και αγαπημένους δασκάλους, θα το καλλιεργήσει και μετέπειτα.
Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, όλοι μας και ειδικά όσοι από μας θέλουν να αλλάξουν την εκπαιδευτική πράξη και να λέγονται καλοί δάσκαλοι, πως το όραμα και ο δρόμος βρίσκονται μπροστά μας, αρκεί να εμπλουτίζονται με αγάπη και παιδεία στην καρδιά μας. Ο Χρίστος Τσολάκης αποτελεί ένα από τα ύψιστα ιδανικά. Έναν από τους μεγαλύτερους επαναστάτες της ελευθερίας του λόγου,τους εκπροσώπους της παιδαγωγικής αγάπης που δύναται να αποτελέσει το πρότυπό μας.
Αρτεμις Πράπα
