Πριν από τον… Γιάννη Αντεντοκούνμπο υπήρξαν αρκετοί Έλληνες οι οποίοι άφησαν το στίγμα τους σε παγκόσμια κλίμακα και το έργο τους μελετάται και κρίνεται ως ανάμεσα στα κορυφαία.
«Γιατί αναφέρεις τον Αντέντο;» μπορεί να ρωτήσουν μερικοί.
Ο λόγος είναι απλός: Είναι από τους ελάχιστους, αν όχι ο μοναδικός Έλληνας που καυχιέται να θεωρεί τον εαυτό του ως ικανό, ως άξιο, ως δουλευταρά, και ως κάποιον που γεύεται τους καρπούς της προσπάθειάς του σε πολύ νεαρή ηλικία.
Σε μερικές περιπτώσεις όμως η ηλικία παίζει μικρό ρόλο. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος για παράδειγμα, ήταν ίσως ο πρώτος Έλληνας στην μετάβυζαντινή εποχή που ανάγκασε τον υπόλοιπο τότε γνωστό κόσμο να στρέψει τα φώτα του πάνω του, εξαιτίας του έργου του. Πρώτα στην Ιταλία και μετά στην Ισπανία, ο Θεοτοκόπουλος μαθήτευσε κοντά στους καλύτερους ( ίσως ο Τιτσιάνο να του άσκησε την μεγαλύτερη επιρροή στην διαμόρφωση της ζωγραφικής του προσωπικότητας) και στο Τολέδο βρήκε την δική του Ιθάκη.
Αυτός, ο μεγάλος εκπρόσωπος της Κρητικής σκέψης ευτύχησε να βρει αναγνώριση, πλούτο και δόξα, μακριά από το σπίτι του.
Σίγουρα τον βοήθησαν οι συνθήκες. Η Βενετοκρατούμενη τότε Κρήτη ήταν η αφορμή για να τραβήξει την προσοχή αυτών που τον ώθησαν να πάει στην Βενετία. Ούτως ή άλλως τότε η Κρήτη είχε αποδειχθεί πως ήταν ένα χωνευτήρι του Ελληνικού πολιτισμού και της Ιταλικής κουλτούρας.
Η παρουσία του Θεοτοκόπουλου στην Ιταλία τον ανάγκασε να ασπαστεί τον Καθολικισμό, αφήνοντας πίσω του τυπικά την Ελληνορθόδοξη χριστιανική παράδοση. Αυτό βέβαια δεν τον εμπόδισε να αποκτήσει φήμη με τον «Διαμοιρασμό των Ιματίων του Χριστού». Ένα έργο του που έδωσε φήμη στον ζωγράφο του, κατά άλλους όμως και τον οδήγησε σε μια νοοτροπία «καβαλήματος του καλαμιού», που τον ανάγκασε τελικά να φύγει από την Ρώμη, στην οποία είχε μετοικίσει ύστερα από την παραμονή του στην Βενετία.
Άλλοι βέβαια υποστηρίζουν πως δεν υπήρξε τέτοια περίπτωση με τον Θεοτοκόπουλο, αλλά λόγω πανώλης αναγκάστηκε να φύγει για να γλιτώσει από την αρρώστια. Όπως και να έχει, η παρουσία του στην Ισπανία και η εγκατάστασή του στο Τολέδο του έδωσε την δυνατότητα να μεγαλουργήσει. Αν και στην αρχή η υποδοχή των έργων του αντιμετωπίστηκε με ανάμεικτα συναισθήματα, ο θαυμασμός και η αποδοχή διαδέχονταν τον σκεπτικισμό και την κριτική.
Θεωρήθηκε ως αντισυμβατικός καλλιτέχνης. Άλλοι πιστεύουν πως μπορεί να έκανε συμβιβασμούς ή να προσαρμόστηκε στις καινούργιες συνθήκες της ζωής που ανοίγονταν μπροστά του, αλλά στο έργο του ήταν απόλυτα αντισυμβατικός και επέβαλλε το δικό του ύφος. Αυτό μπορεί να το επιβεβαιώσει κανείς και από το γεγονός πως μπορεί να έζησε, να απέκτησε παιδί ( τον Χόρχε Εμμάνουελ), αλλά την δόνα ντε λας Κουέρβας δεν την παντρεύτηκε ποτέ. Παρ’ ολο που και η εκκλησία της Ισπανίας τον πίεζε για το αντίθετο.
Ίσως αυτός να ήταν και ο λόγος που το έργο του μετά τον θάνατό του, έμεινε πίσω ως προς την αναγνώριση, την αποδοχή και την μελέτη. Το γεγονός δηλαδή πως ο Θεοτοκόπουλος θεωρήθηκε «αιρετικός», «επαναστάτης»,«αντισυμβατικός».
Μέχρι που ήρθε ο εικοστός αιώνας. Μέχρι που ο Πικάσο τον χαρακτήρισε «πατέρα» της Τέχνης. Μέχρι που η αποκατάσταση ήρθε να δικαιώσει και μετά θάνατον αυτόν τον μεγάλο Έλληνα, τον άνθρωπο που γκρέμισε όλα τα στεγανά και έμεινε στην αθανασία.
Δ. Παπαδόπουλος
