ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΑΤΣΙΟΛΑΣ/ΥΠ.ΔΡ. ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Κατάθεση Ψυχής από τον Γιώργο Σαρδέλη
Το βιβλίο του Γιώργου Σαρδέλη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «λογοτεχνική αυτοβιογραφία». «Αυτοβιογραφία», γιατί η «Κατάθεση Ψυχής» σκιαγραφεί τους σταθμούς της ζωής του συγγραφέα. «Λογοτεχνική», γιατί μέσα στο κείμενο συναντούμε λόγο ζωντανό, άμεσο, πολυποίκιλο σε εκφραστικά μέσα, πλούσιο λογοτεχνικά, παραστατικές εικόνες, γλαφυρές αφηγήσεις και αποφθεγματικό ύφος. Ο εξομολογητικός τόνος, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση και ο έντονα βιωματικός χαρακτήρας καθιστούν το βιβλίο μία πραγματική κατάθεση ψυχής.
Ενώ ο Γιώργος Σαρδέλης λοιπόν αφηγείται γεγονότα και περιστατικά της προσωπικής του ζωής δεν εστιάζει στα γεγονότα τα ίδια (δεν κουράζει τον αναγνώστη με λεπτομέρειες της προσωπικής του ζωής) αλλά εστιάζει στο συναίσθημα και κυρίως στο δίδαγμα. Ο Γιώργος Σαρδέλης φαίνεται ότι αντιλαμβάνεται τη ζωή σαν ένα ατελείωτο σχολείο όπου συνεχώς μαθαίνουμε και οφείλουμε όμως να μεταλαμπαδεύουμε στους άλλους όση γνώση αποκτήσαμε.
Παράλληλα, η ζωή για τον Γιώργο ίσως θα μπορούσε να είναι σαν έναν ατελείωτος στίβος μάχης, όπου κάθε ημέρα έχουμε να αντιμετωπίσουμε και να ξεπεράσουμε πλήθος διαφορετικών εμποδίων και δυσκολιών.
Βέβαια, δεν είναι δυνατόν να παραλείψω το ισχυρότερο λογοτεχνικό στοιχείο του βιβλίου του :την ποίηση, καθώς μέσα σ’αυτό βρίσκουμε ποιητικά πρωτόλεια του συγγραφέα.
Ο Γ. Σαρδέλης αποδίδει τα τροφεία στη γενέτειρά του, στα χωριά της ορεινής Ναυπακτίας. Η φτώχεια της παιδικής ηλικίας φαντάζει στα μάτια των σημερινών παιδιών ως μία εξιστόρηση από έναν άλλο κόσμο. Όμως, αυτή η φτώχεια έκανε τον αφηγητή να μη θεοποιήσει τα υλικά αγαθά, αλλά σε αντίθεση με τις αξίες της σύγχρονης καταναλωτικής κοινωνίας, αντιλαμβάνεται τα υλικά αγαθά και το χρήμα ως μέσο για την επίτευξη ενός σκοπού, της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου. Δεν είναι τα χρήματα και τα υλικά αγαθά ο αυτοσκοπός της ζωής.
Δικαίως, πολλές σελίδες του βιβλίου καταλαμβάνει η οικογένεια του. Ο βιοπαλαιστής πατέρας του, η σκληραγωγημένη μητέρα του, η γλυκυτάτη γιαγιά του. Μορφές υπαρκτές, πραγματικές, βγαλμένες όμως σαν από κάποιο όνειρο, σαν από κάποιο παραμύθι μιας άλλης εποχής. Μέσα στην απέραντη φτώχεια τους προσπαθούν να εμφυσήσουν στα παιδιά τους υγιείς αξίες, ανθρωπιστικά ιδανικά και μία θετική και αισιόδοξη ματιά για την ίδια τη ζωή.
Αναπολεί τα παιδικά του χρόνια στο χωριό με ζωηρή νοσταλγία. Ζωή αφενός δύσκολη αλλά αφετέρου απλή, αγνή, όμορφη γεμάτη αγάπη. Σκηνές από την αγροτική ζωή δίνουν στο βιβλίο τη μορφή μίας «ζώσας λαογραφίας». Μια ζωή που δεν υπάρχει πια, που έφυγε μέσα από την τεχνολογική εξέλιξη και την οικονομική ανάπτυξη, αλλά μια ζωή που ο συγγραφέας την έζησε και διαβάζοντας την ολοζώντανη αφήγησή του τη ζούμε κι εμείς, έστω και νοερά. Ξεχωρίζουν οι αφηγήσεις του για την καλλιέργεια καπνών : ο παραδοσιακός βίος συγχρόνως δοσμένος με την φτώχεια και παράλληλα με την ελπίδα της προκοπής. «Καπνοχώραφα της επιβίωσης» χαρακτηρίζει τα μέρη όπου έζησε την παιδική και εφηβική ηλικία.
Οι εμπειρίες του μετουσιώνονται σε πείρα μέσα από τις αποφθεγματικές διατυπώσεις : «πολλά και δύσβατα μονοπάτια στο βουνό. Ψάξε να βρεις ποιο θα σε οδηγήσει στο ξέφωτο». Φράση με πολύσημη και πολυεπίπεδη ερμηνεία και αλληγορική διάσταση.
Η αφήγησή του Γιώργου Σαρδέλη μας μεταφέρει νοερά στα πρώτα δύσκολα μεταπολεμικά χρόνια. Στα χρόνια της φτώχειας, της εξαθλίωσης, της ένδειας. Όμως, αυτή η ακραία φτώχεια (ακραία γιατί σε αρκετά σημεία ο αφηγητής μιλάει για πραγματική πείνα) κάνει τον μικρό Γιώργο να ονειρεύεται ένα κόσμο καλύτερο, έναν κόσμο ανθρωπινότερο –δεν εμποτίζεται η συνείδησή του με αισθήματα μίσους κι εκδίκησης. Αντίθετα, απολαμβάνοντας την απέραντη μητρική και πατρική αγάπη και στοργή, ο Γιώργος Σαρδέλης πεισμώνει να πετύχει στη ζωή του και θέλει να μεταδώσει αυτήν την αγάπη και στους άλλους : «φτωχική ζωή, αλλά πλούσια από αγάπη καρδιά»
Ο νεαρός Γιώργος με μόνη αποσκευή την αγωγή και την παιδεία των γονιών του έρχεται στη Θεσσαλονίκη να σπουδάσει σαν να ακούει μία εσωτερική φωνή που τον ωθεί προς ένα άγνωστο αλλά λαμπρό μέλλον. Η επαγγελματική του ανέλιξη και σταδιοδρομία είναι καρπός των ικανοτήτων, του ήθους του και της αγάπης του για τη δουλειά του. Έρχεται έτσι η καταξίωση, η οποία παίρνει το νόημα της προσφοράς στο σύνολο, της κοινωνικής προσφοράς.
Χαρακτηριστική είναι η αγάπη του για τη φύση, για την ελληνική ύπαιθρο, για το φυσικό κάλλος της πατρίδας. Οι παραστατικές, ζωντανές και γλαφυρές αφηγήσεις και περιγραφές του φυσικού τοπίου της ιδιαίτερης πατρίδας του (άμεσα συνυφασμένες με την παιδική του ηλικία) αναδεικνύουν μία πραγματική, γνήσια και ειλικρινή φυσιολατρεία.
Το βιβλίο αυτό πρέπει να διαβαστεί από τους σημερινούς νέους καθώς μέσα σ’αυτό (που δεν είναι μυθοπλασία, αλλά πραγματικά γεγονότα) θα βρουν πολλά διδάγματα για τη ζωή : να μπορούν να αντεπεξέρχονται στις δυσκολίες, να αντιμετωπίζουν με αισιοδοξία το μέλλον, να αγωνίζονται με θεμιτά μέσα για την επίτευξη των στόχων τους, να επιζητούν τη δικαιοσύνη στη ζωή και την κοινωνία, να ρισκάρουν και να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους.
Ο Γιώργος Σαρδέλης με την «Κατάθεση Ψυχής» αναδεικνύει την Αγάπη ως την υπέρτατη αξία. Η προσφορά στο σύνολο, η προσφορά στον συνάνθρωπο, η συνεισφορά για την καλυτέρευση της κοινωνίας, απότοκα της αγάπης για τον Άνθρωπο, είναι η κυρίαρχη αξία που αναδεικνύεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου. Έτσι, το κοσμοείδωλλο του Γιώργου είναι καθαρά ανθρωποκεντρικό και γι’ αυτό καθίσταται και κοινωνιοκεντρικό. Βέβαια, όλα αυτά έρχονται σε αντίθεση με τον αχαλίνωτο ατομοκεντρισμό της σημερινής εποχής. Γι’ αυτό οραματίζεται έναν «κόσμο…αλλιώς», έναν κόσμο ειρηνικό και δίκαιο –η δικαιοσύνη είναι άλλη μία κυρίαρχη αξία στη ζωή του.
Όπως χαρακτηριστικά γράφει : «απώτερος σκοπός του ανθρώπου είναι η συνολική εξέλιξη της ανθρωπότητας και η δημιουργία κοινωνιών όπου θα μπορούν όλοι να ζουν ευτυχισμένοι.»
Απολήγοντας, το βιβλίο αποπνέει ένα αίσθημα ελπίδας και αισιοδοξίας για ένα καλύτερο αύριο τόσο ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, εμπνέει μια σιγουριά στον Άνθρωπο και στη δύναμη του να αλλάξει τη μοίρα του και να οδηγήσει τι ζωή του σε ανώτερα επίπεδα. Εμπνέει την ίδια την Ανθρωπιά.
