Γράφει ο Ηλίας Καλπάκας,
Ήταν αρκετά χρόνια πριν, μια νύχτα του χειμώνα σαν κι αυτόν που διανύουμε τώρα, καθώς συμμάζευα τη βιβλιοθήκη μου. Ήταν τότε που ξεκινούσα το υπέροχο ταξίδι στη ρετρό κουλτούρα. Λίγο πριν το τέλος αυτής της νυχτερινής εργασίας μου, έπεσε στα χέρια μου ένα παλιό φωτογραφικό άλμπουμ με ασπρόμαυρα ξεθωριασμένα από το πέρασμα του χρόνου, οικογενειακά ενθυμήματα, μιας άλλης ζωής πολύ διαφορετικής από τη σημερινή. Ξεφυλλίζοντας το, περνούσαν από μπροστά μου οι δεκαετίες του 1950 και του 1960 με
εικόνες ενός όμορφου, παλαιού, κόσμου.
Στο βάθος ακουγόταν η βαθιά φωνή του Βασιλιά. Μουσική μελωδική υπόκρουση, από το παλιό πικάπ μου των δίσκων βινυλίου 45 στροφών που είχα αγοράσει λίγες ημέρες νωρίτερα.
Εντύπωση μου έκανε ωστόσο, μια παλιά μικρή ασπρόμαυρη φωτογραφία, εκεί κάπου στις αρχές του ’60 όπως διάβασα στο πίσω μέρος της. «Με την αγαπητή εξαδέρφη! 05/07/1962» έγραφε η χειρόγραφη φράση στην πίσω όψη. Μπροστά, δέσποζαν δύο φιγούρες στο κέντρο της φωτογραφίας. Ανάμεσα σε ένα νεανικό πλήθος αγοριών και κοριτσιών που διασκέδαζαν, ένα νεαρό ζευγάρι πιασμένοι με το χαρακτηριστικό τρόπο δύο χορευτικών παρτενέρ της εποχής. Ήταν ένα όμορφο ενσταντανέ. Ίσως στο τελείωμα μιας χορευτικής τους φιγούρας. Όμορφα ρούχα εποχής, περίτεχνα γυναικεία χτενίσματα, χαμογελαστά πρόσωπα και μια ευγενική επαφή τόσο από το νεαρό αγόρι όσο και από το νεαρό κορίτσι. Η αύρα τους φωτεινή, ενώ διάχυτη στην ατμόσφαιρα κυριαρχούσε μια διακριτή ευγένεια και σεμνότητα που διαγράφονταν καθαρά στα πρόσωπα των δύο χορευτών.
«Τι όμορφη φωτογραφία!» σκέφτηκα σχεδόν μεγαλόφωνα. Πάντα μου έκαναν εντύπωση οι όμορφες, στιλάτες – αλλά όχι επιτηδευμένες φωτογραφίες – χορευτών με την ανάλογη ρετρό αισθητική. Και ήταν αυτές που με οδήγησαν σ’ αυτόν τον υπέροχο κόσμο της ρετρό κουλτούρας.
«Μα αυτός είναι ο πατέρας μου!!!» αναφώνησα με έκπληξη, καθώς άρχισα να διακρίνω μια γνωστή φιγούρα, εκεί ανάμεσα από τα χαρούμενα εφηβικά πρόσωπα που διασκέδαζαν. Το παλιό πικάπ με τους δίσκους 45 στροφών που διακρινόταν στη δεξιά πλευρά της φωτογραφίας ήταν αυτό που σίγουρα έδινε αυτόν το ρυθμό, σκέφτηκα καθώς ανέλυα και τους τελευταίους εμφανείς κόκκους της φωτογραφίας.
Τι όμορφα που ήταν τα χορευτικά ζευγάρια τότε το ’50. Τότε που ο χορός στο σπίτι ή στο «κοσμικόν κέντρον διασκεδάσεως», ήταν ένα statement για τους χορευτικούς παρτενέρ, μια στάση ζωής.
Ως χορευτής και μάλιστα ρετρό χορών, εδώ και αρκετά χρόνια αλλά και ένας εραστής των ρετρό δεκαετιών, πάντα με γοήτευε αυτό το στέιτμεντ και η μελέτη του. Να, που μου δινόταν η ευκαιρία να εμβαθύνω τις γνώσεις μου πάνω σ’ αυτό, μέσα από μια παλιά ασπρόμαυρη οικογενειακή φωτογραφία. Την όλη αυτή γνώση από την παλιά φωτογραφία συμπλήρωνε μια σελίδα φθαρμένη κιτρινωπή σκισμένη σχεδόν βίαια από κάποια παλιό περιοδικό της τότε εποχής με θέμα το χορό και τη συμπεριφορά των νεαρών κυριών, δεσποινίδων και κυρίων. Μου είχε σχεδόν «αποκαλυφθεί» από μόνο του, καθώς ξεφύλλιζα τις σελίδες του παλιού οικογενειακού φωτογραφικού άλμπουμ. Σα να ήθελε να διαβάσω τις λέξεις που αποκαλύπτονταν μπροστά μου, να μελετήσω τις αράδες του, να ρουφήξω τα νοήματά του. Κι αυτό έκανα.
Από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα έχουν φυσικά αλλάξει πολλά στο life style, την κοινωνία, τις αντιλήψεις ακόμα και στο σαβουάρ βιβρ του χορού.
Το σαβουάρ βιβρ (savoir vivre) είναι ένα εγχειρίδιο σύμφωνα με το οποίο ο αναγνώστης του μαθαίνει να εφαρμόζει στο σύνολο της ζωής του, κάποιους κανόνες καλής συμπεριφοράς . Άλλωστε αυτή είναι και η ετυμολογία του από τη γαλλική γλώσσα, «να ξέρεις να ζεις». Είναι η γνώση του τι ακριβώς η κοινωνία θεωρεί αποδεκτό , του τι ζητά από εμάς και του τι πρέπει να πράττουμε σε κάθε στιγμή και περίσταση της ζωής μας. Οι καλοί τρόποι δείχνουν τη διαγωγή μας και είναι κάτι που μπορεί να κερδίσει αυτόματα τον σεβασμό και την εκτίμηση του ανθρώπου που έχουμε απέναντί μας.
Από τις παλιές ρετρό δεκαετίες ακόμα, ο κοινωνικός χορός είναι μια άκρως διασκεδαστική δραστηριότητα, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε πως υπάρχουν κάποιοι άγραφοι κανόνες, οι οποίοι καλό είναι να τηρούνται από όλους ώστε να γίνει μια ακόμα πιο ευχάριστη εμπειρία. Αυτό είναι και το σαβουάρ βίβρ του χορού, όπως το διέκρινα τόσο στην ασπρόμαυρη φωτογραφία του χορευτικού ζευγαριού, αλλά και όπως το περιέγραφε και η
σκισμένη φθαρμένη υπόλευκη σελίδα του παλιού περιοδικού. Το χορευτικό σαβουάρ βίβρ όπως το είχα πρωτογνωρίσει τότε είναι διαχρονικό και φτάνει, με ότι το διέπει, ως τις μέρες μας τελικά με την υιοθέτησή του στη χορευτική μου καθημερινότητα μέχρι και σήμερα.
Οι λέξεις, οι προτάσεις και οι έννοιες από την κιτρινισμένη παλιά σελίδα τώρα βγάζουν όλες νόημα, στο σήμερα. Μπαίνοντας η μια δίπλα στην άλλη, αποκτούν μια νέα δυναμική και αξία, διαβάζοντας τες από την πρώτη ως την τελευταία παράγραφο.
Ήταν οι κανόνες, που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι χορευτικοί παρτενέρ για να δείξουν τους καλούς τους τρόπους στο χορό. Ήταν ο σωστός τρόπος συμπεριφοράς και επικοινωνίας μεταξύ τους. Τότε όταν ένας καβαλιέρος ζητούσε από την ντάμα του να χορέψουν και εκείνη δεν επιθυμούσε να χορέψει μαζί του, του αρνιόταν ευγενικά. Ήταν κάτι που συνηθίζονταν στις παλιές πίστες αλλά και στα σαλόνια των σπιτικών συγκεντρώσεων. Ένα χαμόγελο από την ντάμα ήταν αρκετό, ώστε εκείνος να μην έρθει σε δύσκολη και αμήχανη θέση.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του σαβουάρ βίβρ από τα παλιά, όπως το διαπίστωσα τότε, ήταν η ευγένεια. Ήταν τότε που οι καβαλιέροι χόρευαν την ντάμα με τρόπο που απέπνεε αυτό το συναίσθημα. Έτσι οι ντάμες χόρευαν με τους καβαλιέρους τους με μια χαλαρή διάθεση και αφήνονταν σε αυτούς καθ’ όλη τη διάρκεια του χορού.
Τότε, στα χρόνια εκείνα τα παλιά, οι καβαλιέροι δεν κούραζαν τις ντάμες τους. Ήταν κάτιnπου συνήθιζαν να το μαθαίνουν από τους δασκάλους χορού της εποχής. Η ντάμα θα κουραστεί και το πιο πιθανό είναι να μην ξαναχορέψει μαζί τους.
Η στάση του σώματος των δύο παρτενέρ ήταν κάτι στο οποίο επίσης δίνονταν η πρέπουσα σημασία καθ’ όλη τη διάρκεια του χορού. Οι ντάμες δεν επιβάρυναν τον καβαλιέρο με το σώμα τους – θεωρούνταν αγένεια – ενώ ακουμπούσαν τα χέρια τους απαλά και με χάρη επάνω στους ώμους του παρτενέρ τους και έτσι δεν έριχναν όλο το βάρος τους πάνω του.
Όπως και στη ζωή, έτσι και στο χορό, ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του προσωπικό χώρο. Οι παλιοί χορευτές το σεβόντουσαν αυτό. Οι ηθικοί κανόνες της εποχής επέβαλαν να μην έρχονται σε πολύ κοντινή επαφή με τον παρτενέρ τους – εξαιρέσεις υπήρχαν κι αυτό ήταν, όπως μου είχε παλιότερα εκμυστηρευτεί ο πατέρας μου, η ίντριγκα του χορού, σε χορούς όπως τα «μπλουζ». Η αγωνιώδης προσπάθεια να ακουμπήσει ό ένας τον άλλο να νιώσει το σώμα του στο δικό του, να αγγίξει και να αγγιχθεί έτσι ώστε να επωφεληθεί αυτής της «άβολης» κατά τα’ άλλα σχέσης των δύο παρτενέρ που πλησιάζουν τόσο πολύ, υπό τους ήχους μιας όμορφης μελωδίας.
Η προσωπική υγιεινή τους ήταν ένα βασικό κομμάτι του σαβουάρ βίβρ των ρετρό εποχών και έτσι φρόντιζαν όλοι για αυτήν. Φρεσκοξυρισμένα αγόρια και καλοχτενισμένα κορίτσια χόρευαν κάτω από τους ήχους της μουσικής της εποχής. Οι κολόνιες και τα αρώματα, η μπριγιαντίνη και οι λακ, τα αντρικά μαντίλια αλλά και τα άλλα κοριτσίστικα αξεσουάρ προσωπικής υγιεινής έδιναν και έπαιρναν στα χορευτικά dance floors.
Η ενδυμασία τότε ήταν επίσης πολύ σημαντική. Ο κάθε χορός έχει τη δική του φιλοσοφία και ιστορία και οι χορευτές έπρεπε να δηλώνουν την παρουσία τους μέσα από την ενδυμασία τους, σαν ένα κοινωνικό statement. Οι ντάμες φορούσαν φούστες ή φορέματα αναδεικνύοντας τη γυναικεία τους φύση, ενώ οι καβαλιέροι υφασμάτινα παντελόνια, πουκάμισα αλλά και κουστούμια σε πιο μεγάλες ηλικίες.
Αυτοί ήταν μερικοί από τους βασικούς κανόνες που έπρεπε κάποιος να ακολουθήσει στο σαβουάρ βιβρ του χορού και να γίνει «αποδεκτός» στην «χορευτική» κοινωνία των παλιότερων ρετρό εποχών. Τους υπόλοιπους κανόνες του ρετρό σαβουάρ βιβρ δυστυχώς, η αλήθεια είναι, δεν μπόρεσα να τους ανακτήσω αφού υπήρξε μόνο αυτή η μια και μοναδική κακοσκισμένη κιτρινωπή σελίδα του παλιού περιοδικού. Ωστόσο, στη διάρκεια των χρόνων που πέρασαν αυτοί και κάποιοι άλλοι που γνώρισα στην πορεία από κάποια άλλα παλιά βιβλία, αποτέλεσαν τη «γνωστική» μου εμπειρία για το σαβουάρ βιβρ και τους κανόνες του. Κανόνες, που προσπαθώ να εφαρμόζω, ως ένας εν δυνάμει ρετρό χορευτής μέχρι και σήμερα.
Κι όλα ξεκίνησαν εκείνη την κρύα χειμωνιάτικη νύχτα. Ήταν τότε που καθάριζα τη βιβλιοθήκη μου κι ανακάλυπτα το παλιό οικογενειακό άλμπουμ με τη μικρή παλιά ασπρόμαυρη φωτογραφία και την κιτρινισμένη, φθαρμένη σελίδα. Ήταν τότε που ανακάλυπτα το ρετρό σαβουάρ βιβρ στο χορό, ήταν τότε που ανακάλυπτα τον κόσμο μου. Και η μελωδική φωνή του Βασιλιά συνεχίζει και ηχεί ακόμα στα αυτιά μου!
Dancing Dos & Don’ts 1950: https://www.youtube.com/watch?v=C2oBQVRXn6k
ΗΛΙΑΣ ΚΑΛΠΑΚΑΣ
