Πριν από λίγα χρόνια το θέμα αυτό ήταν σπάνιο και προκαλούσε το ενδιαφέρον όλου του κοινωνικού ιστού που βρισκόταν γύρω από το θύτη και το θύμα. Σήμερα μοιάζει να είναι μάλλον συνηθισμένο και το τραγικό είναι ότι ο χαλαρός περίγυρος συντελεί ώστε τα κρούσματα να πληθαίνουν και εκείνο το πολύ γνωστό «αφού δεν χτυπάει τη πόρτα μας ας βγάλει κανένας άλλος τα κάστανα απ’ τη φωτιά», να κορυφώνονται.
Το σχολείο όταν και εάν το αντιληφθεί δεν είναι σε θέση να κάνει κάτι, εκτός αν υπάρχει εκεί γύρω κανένας φωτισμένος δάσκαλος. Η οικογένεια το μαθαίνει συνήθως τελευταία. Το θύμα αποθαρρυμένο και με συναισθήματα ντροπής, αδικίας και κάποιες φορές απόγνωσης, προσπαθεί να το διαχειριστεί μόνο του ή με την βοήθεια κάποιων «κολλητών», και ο θύτης ή οι θύτες (γιατί συχνά είναι ομάδες) ενισχυμένος από τα προηγούμενα, αυξάνει και την ποσότητα και την ποιότητα της «μαγκιάς» του.
Δυστυχώς ήταν αναμενόμενο. Ένα μετά το άλλο εμφανίζονται όλα εκείνα που κάποτε βλέπαμε στο κινηματογράφο και μακαρίζαμε τους εαυτούς μας γιατί ακόμα μπορούσαμε να κοιμόμαστε με τις πόρτες ξεκλείδωτες.
Πολλά θα μπορούσαν να είχαν γίνει, όμως δεν έγιναν και αφού δεν έγιναν, ας μαζέψουμε τις δυνάμεις μας και με αισιοδοξία και ελπίδα να στοχεύσουμε σε ένα καλύτερο αύριο και να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε. Η επιμόρφωση είναι πάντοτε απαραίτητο στοιχείο για την εξέλιξη. Η επιμόρφωση των γονιών με συμμετοχή σε ομάδες θα δώσει μια επί πλέον γνώση στους γονείς για το πώς να διαχειρίζονται κάποια θέματα. Η επιμόρφωση των δασκάλων σε θέματα όπως η επίλυση συγκρούσεων και άλλα παρόμοια θα είναι σημαντική βοήθεια. Η επιμόρφωση των εφήβων σε ομάδες επικοινωνίας επίσης. Αυτά για τις επόμενες γενιές αν υιοθετηθούν.
Ως τότε και επειδή κρίνουμε πως δεν έχει νόημα να πούμε εδώ τι θα μπορούσε να κάνει η πολιτεία ή το σχολείο θα ασχοληθούμε με τι μπορεί να κάνει ο γονιός. Ας τονιστεί πως το να μαθαίνει κανείς να διαχειρίζεται το πόνο είναι ένα θεμελιώδες βήμα προς την ενηλικίωση. Άρα το ζητούμενο των γονιών χρειάζεται να είναι να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της ζωής με αποφασιστικότητα και όχι με παθητικότητα.
Το πρώτο μέλημα του κάθε γονιού χρειάζεται να είναι να χτίσει την αυτοπεποίθηση του παιδιού του, έτσι ώστε να αναγνωρίζει το ίδιο το παιδί πότε και πώς η προσωπικότητά του προσβάλλεται και να ξέρει τι πρέπει να κάνει σε κάθε περίπτωση. Μια υγιής προσωπικότητα δεν εκφοβίζεται από κάποιους νταήδες, ούτε αποφεύγει να αποταθεί εκεί που χρειάζεται για να προστατευτεί ή ακόμη και για να φροντίσει να αποδοθούν οι συνέπειες. Η αυτοπεποίθηση είναι συνέπεια της αυτοεκτίμησης. Μέλημα λοιπόν του γονιού ας είναι να προσπαθεί να βοηθά το παιδί του να έχει μια καλή εικόνα για τον εαυτό του να αναπτύσσει με άλλα λόγια την εκτίμηση προς τον εαυτό του. Τούτο επιτυγχάνεται με την ενθάρρυνση, με τον εστιασμό στα θετικά, με την αποφυγή της σύγκρουσης, με την αναζήτηση της χαράς σε κοινές δραστηριότητες, με τον εστιασμό στο «είμαι» και όχι στο «έχω».
Τώρα αν όλα αυτά δεν έχουν γίνει, ή έχουν γίνει ελλιπώς και επειδή το φαινόμενο της βίας πληθαίνει, χρειάζεται ο γονιός να είναι ανοιχτός και άγρυπνος να εντοπίσει αλλαγές στις συμπεριφορές του παιδιού του. Ξαφνικές μικρο-αδιαθεσίες που το κρατούν μακριά από το σχολείο, μη συνηθισμένη εσωστρέφεια, απομόνωση, θυμός, περιορισμένη ανοχή, και άλλα, είναι συμπτώματα που χρειάζεται να του κινήσουν το ενδιαφέρον για περαιτέρω διερεύνηση. Μια επίσκεψη στο Σχολείο, μια συζήτηση με τον δάσκαλο ή τον καθηγητή ή ακόμη και με τον φίλο του παιδιού μπορούν να είναι ιδιαίτερα βοηθητικές.
Σε περίπτωση που εντοπισθεί η αιτία, η αντιμετώπιση χρειάζεται να είναι με σεβασμό και κατανόηση, με αποδοχή και συμπόνια. Η καταρρακωμένη προσωπικότητα ενός παιδιού που έχει υποστεί οποιασδήποτε μορφής κακοποίηση δεν αντέχει κριτικές και επιβολές ούτε υπερβολικές αντιδράσεις που κάνουν το θέμα να φαίνεται ακόμη πιο τραγικό από ότι είναι.
Σε περίπτωση τώρα που το παιδί κοινωνήσει στο γονιό του το θέμα, ο γονιός χρειάζεται να γνωρίζει τι πρέπει να κάνει. Χρειάζεται με τη σοφία του ενήλικα να εντάξει και το παιδί του μέσα στη διαδικασία της αποκατάστασης, ρωτώντας το τι θα ήθελε εκείνο να κάνουν και ακόμη αν θέλει να το κάνουν μαζί ή μόνο του και να σεβαστεί τις αποφάσεις του παιδιού του. Υπάρχουν παιδιά που απλώς θέλουν να βρουν τρόπους να προστατευτούν, υπάρχουν άλλα που επιθυμούν την τιμωρία των θυτών τους, υπάρχουν και εκείνα που μπορούν να αρκεστούν μόνο και μόνο στο μοίρασμα του προβλήματός τους και απλά να νοιώσουν τη κατανόηση και τη ανοιχτή πόρτα για επαφή και επικοινωνία.
Ας έχουμε στο νου μας ότι είναι βέβαιο ότι και τα δύο μέρη χρειάζονται βοήθεια. Όσο και αν ο θύτης είναι εκείνος που μαζεύει όλα τα αρνητικά σχόλια επάνω του, χρειάζεται να αντιληφθούμε ότι και αυτός χρειάζεται βοήθεια. Συνήθως ένας λόγος που κάνει ένα παιδί να γίνεται επιθετικό είναι γιατί και το ίδιο υποφέρει. Τα παιδιά που εμπλέκονται με συμμορίες συνήθως το επιλέγουν γιατί έχουν την ανάγκη να ανήκουν κάπου. Αν αυτό το συναίσθημα το είχαν εισπράξει από την οικογένειά τους το πιθανότερο θα ήταν να μην το αναζητούσαν κάπου αλλού. Αναμφισβήτητα δεν είναι το ευκολότερο πράγμα που μπορούμε να κάνουμε, όμως ας γνωρίζουμε ότι και αυτά τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην αποδοχή και στη κατανόηση γιατί προφανώς τις έχουν στερηθεί. Αν λοιπόν τυχαίνει να είμαστε γονείς ενός τέτοιου παιδιού, ίσως θα χρειαστεί να ζητήσουμε τη βοήθεια ενός ειδικού. Χωρίς καμία διάθεση κατηγοριοποίησης των ανθρώπων συνήθως αυτοί που πραγματικά χρειάζονται βοήθεια δεν την αναζητούν και τούτο γιατί δεν γνωρίζουν ότι τη χρειάζονται.
Χρειάζεται να θυμόμαστε ότι υπάρχει ακόμη πολύ βία μέσα στα σπίτια. Η λεκτική βία παραμονεύει σε κάθε γωνιά της επικοινωνίας μας. Η σωματική κακοποίηση δυστυχώς έχει μεγάλα σκορ στις στατιστικές και όσο για τη σεξουαλική κακοποίηση είναι ένα θέμα που παραμένει μυστικό, μεταφέροντας το μίασμα μέσα στο σύστημα της οικογένειας για πολλές γενιές. Πώς λοιπόν επιθυμούμε παιδιά χωρίς βία; Ας στρέψουμε το φακό μέσα μας και γύρω μας για να δούμε πόσο εμείς συμμετέχουμε στη διαιώνιση της βίας. Ο θυμωμένος πατέρας που οδηγώντας βρίζει τους πάντες είναι ικανό παράδειγμα για τον δήθεν αδιάφορο για το συμβάν γιο που κάθεται στο πίσω κάθισμα.
Υποθέτοντας ακόμη και με την πιο αισιόδοξη πλευρά του θέματος ότι δεν υπάρχει βία αυτή καθ’ εαυτή ανάμεσα στα μέλη μια οικογένειας, αρκεί κανείς να έχει τη τηλεόρασή του ανοιχτή (που δυστυχώς είναι σε πολλά σπίτια αδιάκοπα) για να έχει τη βία μέσα στο σαλόνι του συνεχώς και δεν εννοούμε μόνο τις ταινίες. Η βία παραμονεύει σε κάθε τι που εισβάλει στο σπίτι μας από την τηλεόραση. Από τις ειδήσεις, τα talk shows, μέχρι τα cartoons, ακόμη και απλές διαφημίσεις έχουν συχνότατα σκηνές βίας.
Ας είμαστε ακόμη προσεκτικοί με το τι επιλέγουν για παιχνίδι τα παιδιά μας. Από πολύ νεαρές ηλικίες τα παιδιά εθίζονται στον ανταγωνισμό και στην επίθεση μέσα από το παιχνίδι. Τα απλά ηλεκτρονικά παιχνιδάκια που αγοράζουμε στο 5χρονο, γίνονται πλατφόρμες ιδιαίτερης στρατηγικής επιθετικότητας στον υπολογιστή για τον έφηβο. Ας είμαστε γνώστες του τι παίζουν τα παιδιά μας, δοκιμάζοντας να παίξουμε μαζί τους. Και ας τα παροτρύνουμε σε κάτι συνεργατικό και όχι ανταγωνιστικό ακόμη και με τον κίνδυνο να μην ανήκουν στους ομοίους τους. Αυτό δεν γίνεται με την απαγόρευση, γίνεται με την έμπνευση μέσα από συνεργατικές διαδικασίες. Ο γονεϊκός ρόλος δεν είναι part time είναι απολύτως full time και προηγείται παντός άλλου. Είναι καλύτερα να μείνουμε αμαγείρευτοι, ασιδέρωτοι και ίσως σε μια μικρή αταξία, αλλά να είμαστε ουσιαστικά κοντά στο παιδί μας με επίγνωση των αποστάσεων που επιβάλουν οι διαφορετικές προτεραιότητες, ώστε να χτίζουμε σχέσεις εμπιστοσύνης και αλληλοσεβασμού. Αποδοχή, ενθάρρυνση και αγάπη χωρίς όρους και όρια είναι το ζητούμενο. Ακόμη ο συνδυασμός της σταθερότητας με την ευγένεια θα μας οδηγήσουν σε μονοπάτια εφαρμογής δημοκρατικών διαδικασιών μέσα στα σπίτια μας, έτσι ώστε να μεγαλώσουμε υγιής και ελεύθερους ανθρώπους που δεν φοβούνται να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες της ζωής υιοθετώντας τη μη βία. Ο Γκάντι που είναι ο εμπνευστής της, εισήγαγε τη μη βία, σαν μονοπάτι για τους θαρραλέους και όχι το αντίθετο. Ας τολμήσουμε να είμαστε οι συνεχιστές του.
Eρατώ Χατζημιχαλάκη, Οικογενειακή Σύμβουλος
www.elpidohori.gr
www.allazo.gr
