Η Κατερίνα Θ. Νιζάμη είναι νηπιαγωγός. Το 2008 πήρε το δίπλωμα της διετούς μετεκπαίδευσης στις Επιστήμες Αγωγής, του Διδασκαλείου Θεσσαλονίκης και το 2014 κατέκτησε τον τίτλο των μεταπτυχιακών της σπουδών, στο πανεπιστήμιο Tor Vergata, της Ρώμης, με τίτλο «Συναισθηματικές και Συγκινησιακές Δυναμικές και Εκπαίδευση».
Έχει εκδώσει ένα εγχειρίδιο Συναισθηματικής Αγωγής, με σενάρια κουκλοθέατρου από τις εκδόσεις Βάρφη με τίτλο «Κουκλοταξίδια στη χώρα των Συναισθημάτων» και το εικονογραφημένο βιβλίο « Η αχαριστία του κροκόδειλου» από τις εκδόσεις Τζιαμπίρης – Πυραμίδα. Η εικονογράφηση των βιβλίων, έγινε από τον ταλαντούχο και καταξιωμένο, εικονογράφο και συγγραφέα, Νίκο Γιαννόπουλο. Υπήρξε έφορος και ιδρύτρια της κινηματογραφικής λέσχης του Κέντρου Νεότητας Χαλάστρας από το 1991 ως το 1994 .
Το 1990 ίδρυσε τον ιδιωτικό Βρεφονηπιακό Σταθμό «Λιλιπούτη» στη Χαλάστρα Θεσσαλονίκης. Από το 1998 εργάζεται σε Ολοήμερο Δημόσιο Νηπιαγωγείο.
1)Πώς αποφασίσατε να γράψετε παιδικό παραμύθι;
Από πάρα πολύ μικρή ηλικία άκουγα πολλά παραμύθια, από τη μαμά μου και την γιαγιά μου. Η γιαγιά μου ήξερε απέξω όλους τους στίχους του Ερωτόκριτου, που άκουγε στο ραδιόφωνο. Τι ωραία χρόνια! Μετά λόγω επαγγέλματος, είμαι νηπιαγωγός, διάβασα πάρα πολλά. Θαύμαζα τους κλασσικούς παραμυθάδες αλλά και τους σύγχρονους, (άνδρες και γυναίκες για να μην παρεξηγηθώ). Το παραμύθι έχει μαγεία, σε ταξιδεύει, σε οδηγεί σε κόσμους ονειρικούς. Τι να πω… ζήλευα, ήθελα κι εγώ. Αλλά η αφόρμηση ήταν το μεταπτυχιακό μου στα «Συναισθήματα» στο Tor Vergata Κρατικό Πανεπιστήμιο της Ρώμης με τίτλο «Συναισθηματικές και Συγκινησιακές Δυναμικές και Εκπαίδευση». Αντιλήφθηκα τον σπουδαίο ρόλο των συναισθημάτων στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών και σκέφτηκα μέσα από το παραμύθι, να βοηθήσω τα παιδιά, να αποκτήσουν συναισθηματική επίγνωση. Άρχισα, λοιπόν. να γράφω παραμύθια που θα βοηθήσουν τα παιδιά από την αναγνώριση συναισθημάτων να οδηγηθούν σταδιακά στην διαχείρισή τους και βήμα-βήμα στην ενσυναίσθηση.
2)Το βιβλίο σας μιλάει για τα συναισθήματα. Θεωρείτε ότι καλλιεργείται στα παιδιά σήμερα η συναισθηματική νοημοσύνη; Έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους;
Σήμερα τα παιδιά έχουν περιορισμένη συναισθηματική επίγνωση, εξ’ αιτίας του χρόνου που δαπανούν μπροστά στις οθόνες. Νορβηγική μελέτη του Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας (NTNU), παρατήρησε ότι υπάρχει σχέση μεταξύ του χρόνου που δαπανούν τα παιδιά στις οθόνες, σε σχέση με την συναισθηματική τους επίγνωση, τις κοινωνικές τους δεξιότητες και την κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων. Όσον αφορά την Συναισθηματική Νοημοσύνη νομίζω πως το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα, δεν συμβάλλει στην ανάπτυξή της. Στη Δανία, μία από τις τρεις πιο «χαρούμενες» χώρες, διδάσκεται από την ηλικία 3 χρόνων ως και 16 η ενσυναίσθηση. Σύμφωνα με τους ψυχολόγους και τις σύγχρονες ανακαλύψεις στις νευροεπιστήμες, ενσυναίσθηση είναι η συναισθηματική στάση που μας κάνει να μπαίνουμε στη θέση του άλλου, που μας βοηθάει να βρίσκουμε τις κατάλληλες λέξεις για να βοηθήσουμε, να στηρίξουμε ένα άτομο και να κατανοήσουμε αυτό που του συμβαίνει. Δεν είναι συμπονώ, είναι συμπάσχω. Η Συναισθηματική Αγωγή, στα σχολεία, θα πρέπει να γίνει «κουλτούρα» με στόχο να εξηγούν τα παιδιά, τι αισθάνεται ο άλλος χωρίς να κρίνουν τα συναισθήματά του, για παράδειγμα: το παιδί πρέπει να κατανοήσει ότι είναι ντροπή να λέει ψέματα, για την πράξη αυτή, αλλά δεν είναι ντροπή να κλαίει επειδή αισθάνεται λύπη. Συνήθως αισθανόμαστε ντροπή όταν πέφτουμε. Ναι, αλλά όταν ένα παιδί πέφτει του λέμε : «μην κλαις είσαι μεγάλος εσύ… ή μην κλαίς είσαι άνδρας εσύ…» κι έτσι συνδέει τα δάκρυα με την ντροπή. Και οι μεγάλοι κλαίνε, και τ’ αγόρια επίσης. Η λύπη δεν περνάει, συσσωρεύεται, και είναι το συναίσθημα που έχει διάρκεια 240 φορές μεγαλύτερη από όλα τα άλλα συναισθήματα σύμφωνα με μια έρευνα σε 250 εφήβους στην Αμερική. Έτσι σιγά-σιγά χάνεται και η ικανότητα έκφρασης συναισθημάτων και ενσυναίσθησης. Δεν θα ήταν καλύτερο αν του λέγαμε : «ξέρω ότι πονάς, επειδή χτύπησες, έχω πέσει κι εγώ και σε καταλαβαίνω». Δεν είναι πιο ειλικρινές αυτό; Πιο παρήγορο; Η λύπη είναι συναίσθημα και τα συναισθήματα τα εξωτερικεύουμε και μαθαίνουμε να τα διαχειριζόμαστε, να τα ελέγχουμε, δεν τα κατακρίνουμε. Μας ενδυναμώνουν, μας κάνουν «ανθρώπους», μας οδηγούν στην ενσυναίσθηση. Θα πρέπει να κατανοήσουν οι γονείς αλλά και οι εκπαιδευτικοί, ότι όλα αυτά επιτυγχάνονται μέσα από επιμόρφωση, εκπαιδευτικά προγράμματα και διάδραση κι όχι μέσα από τις οθόνες και τις χιλιάδες καθιστικές δραστηριότητες των παιδιών. Ας επιλέξουν οι γονείς ένα άθλημα, ένα μουσικό όργανο, διαδραστικό παιχνίδι με φίλους. Μακριά από τις οθόνες. Και επιμένω ότι δεν κατανοώ γιατί ένα παιδί που δεν αναγνωρίζει ακόμη τα γράμματα να έχει ψηφιακή επίγνωση από την νηπιακή ηλικία! Με την γραφή, το ιχνογράφημα, δημιουργούνται συνάψεις στον εγκέφαλο κι όχι από το πάτημα ενός κουμπιού! Γιατί να εθίζουμε τα παιδιά τόσο μικρά στην οθόνη και σε όλα αυτά που συνεπάγονται από τη χρήση της.
3)Ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε στα παιδιά;
Με το παραμύθι μου «Η αχαριστία του κροκόδειλου», θέλω να δείξω στα παιδιά τον τρόπο να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν αρχικά συναισθήματα που αφορούν «άλλους». Συναισθήματα, που το ένα διαδέχεται το άλλο, και καλούνται τα παιδιά να τα αναγνωρίσουν στους ήρωες και να τα περιγράψουν. Αφού λοιπόν έχουν την επίγνωση συναισθημάτων που αφορούν σε τρίτους, θα ήθελα να εκφράσουν και για τον εαυτό τους τα συναισθήματα τους, πότε νιώθουν παρόμοια συναισθήματα, πώς τα εκφράζουν, πώς διαδέχονται το ένα το άλλο. Όσο πιο γρήγορα αναγνωρίζει το παιδί τα συναισθήματά του, τόσο πιο γρήγορα μαθαίνει και να τα διαχειρίζεται. Τα παιδιά θα πρέπει να κατανοήσουν ότι τα συναισθήματα είναι απολύτως φυσιολογικά αλλά δεν κρατούν για πάντα. Ένα παιδί πιστεύει πως όταν είναι θυμωμένο, είναι για πάντα, γι αυτό και λειτουργεί με έκρηξη. Θα πρέπει να του δείξουμε, να του θυμίσουμε καταστάσεις συναισθημάτων, πως το ένα διαδέχεται το άλλο ή πολλές φορές πως συνυπάρχουν. Έτσι το παιδί θα μάθει και την διαχείριση τους και σιγά σιγά θα οδηγηθεί στην ενσυναίσθηση, καλλιεργώντας την συναισθηματική του νοημοσύνη. Το παραμύθι, δείχνει στο παιδί επίσης, να προχωράει στη ζωή, να μην απογοητεύεται όταν κάποιος το πληγώνει, να μην τα «χάνει» στις δύσκολες στιγμές, να επινοεί λύσεις, να εμπιστεύεται. Και για τέλος έχει ένα πολύ δυνατό μήνυμα αγάπης και συνεργασίας.
4)Μιας και είστε παιδαγωγός έρχεστε σε καθημερινή επαφή με τα παιδιά. Ποιο θεωρείτε ότι είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που υπάρχει αυτήν την στιγμή στην ελληνική οικογένεια, πλην της οικονομικής κρίσης;
Πιστεύω πως έχει να κάνει με τον δεσμό προσκόλλησης που αναπτύσσουν οι γονείς με τα παιδιά τους. Από την μια πλευρά είναι η υπερπροστατευτικότητα που δεν αφήνει τα παιδιά να αναπνεύσουν, να κοινωνικοποιηθούν, να αποβάλλουν το άγχος του αποχωρισμού και τον φόβο των ξένων. Και από την άλλη στο βωμό της προόδου, η έλλειψη καθοδήγησης. Αυτό που λέμε όρια. Μου αρέσει περισσότερο η λέξη καθοδήγηση γιατί τα όρια δηλώνουν, ακουστικά τουλάχιστον, έναν περιορισμό. Καθοδήγηση λοιπόν και αγάπη χρειάζονται τα παιδιά. Ένα παιδί που όλα του επιτρέπονται, θα γίνει ένας ανικανοποίητος ενήλικας που δεν θα ξέρει πώς να βρει χαρά και ικανοποίηση, αφού συνεχώς θα επιζητά νέες αναζητήσεις και ενδιαφέροντα ικανοποίησης. Η έλλειψη ορίων είναι ένα είδος παραμέλησης. Τουλάχιστον έτσι το εισπράττει ένα παιδί και γι αυτό λειτουργεί σε σύγχυση, γίνεται συναισθηματικά σκληρό, απαιτητικό. Δεν το βλέπω ως πρόβλημα στην σημερινή ελληνική οικογένεια γενικά. Νομίζω πως είναι θέμα παιδείας. Θα πρέπει να ενημερωθούν οι γονείς για τον τρόπο που θα μεγαλώσουν παιδιά αυτάρκη, που δεν θα τους χρειάζονται για να ζήσουν. Με αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση που θα την κερδίσουν μέσα από τις υγιείς σχέσεις που θα αναπτύξουν με τους σημαντικούς ενήλικες και συνομηλίκους στη ζωή τους. Όσο για την οικονομική κρίση δεν πιστεύω πως αποτελεί πρόβλημα στο να μεγαλώνουν παιδιά με ενσυναίσθηση. Αντίθετα μάλιστα! Η ελληνική κοινωνία έχει περάσει πολύ χειρότερα, δύσκολα χρόνια και δεν έχασε την ανθρωπιά της! Η απαίτηση να πραγματοποιούνται «τα θέλω» μας, πάραυτα, είναι το πρόβλημα. Η κοινωνία της αφθονίας και της άμεσης ικανοποίησης οδηγεί σε παράλογες απαιτήσεις. Η οικονομική κρίση είναι μια πρώτης τάξης ευκαιρία να δούμε γύρω μας, να εκτιμήσουμε αυτά που έχουμε κι όχι να επιζητούμε αυτά που δεν έχουμε. Κι αυτό μπορούμε να το διδάξουμε στα παιδιά.
5) Σε μια εποχή όπου η εικόνα έχει κερδίσει τον γραπτό λόγο, τα παιδιά θέλουν να διαβάσουν; Το ζητάνε; Πώς μπορείς να τους εμπνεύσεις την αγάπη για τον βιβλίο;
Το βιβλίο είναι μαγικό, βοηθάει το παιδί να ταξιδέψει σε κόσμους που διεγείρουν τη φαντασία του. Δεν ενοχλεί η εικόνα στο βιβλίο όταν το παιδί είναι μικρό και δεν μπορεί ακόμη να διαβάσει. Όταν το παιδί μυηθεί στο βιβλίο θα οδηγηθεί και στην ανάγνωση. Είναι μεγάλο δέλεαρ για ένα παιδί που αρχίζει να διαβάζει, να το επιτυγχάνει μέσα από τις λίγες γραμμές του αγαπημένου του παραμυθιού. Είναι μεγάλη ικανοποίηση για το παιδί. Τώρα από την άλλη, η εικόνα της οθόνης αν εννοείτε αυτό, είναι καταστροφική. Είναι ψηφιακή «ηρωίνη», προκαλεί εθισμό, ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα, εκνευρισμό, αλλοιώνει τις εγκεφαλικές συνάψεις, δυσχεραίνει την βλεμματική επαφή και την επικοινωνία. Λυπάμαι αλλά επειδή υπάρχει πολύ μεγάλο συμφέρον από την ανάπτυξη της τεχνολογίας δεν είμαστε ακόμη σε θέση να μιλήσουμε για τα προβλήματα που θα προξενήσουν οι οθόνες στην ανθρωπότητα. Σίγουρα είναι και μεγάλα τα οφέλη αλλά θα συμβούλευα τους γονείς να απομακρύνουν τα παιδιά από τις οθόνες, τα βιντεοπαιχνίδια και κυρίως τα κινητά τηλέφωνα, ως την ηλικία των 5 χρόνων και μετά όχι πάνω από μισή ώρα την ημέρα, καλύτερα μόνο το σαββατοκύριακο.
Όσο για τα βιβλία, αν ο γονέας είναι όλη μέρα με ένα κινητό στο χέρι, ας μη του φαίνεται παράξενο που το παιδί του δεν αγαπά το διάβασμα. Το βιβλίο είναι στάση ζωής. Δεν πειράζει να πούμε σ ένα παιδί: «Σε παρακαλώ μπορείς να κάνεις για λίγο ησυχία επειδή τώρα διαβάζω. Πάρε κι εσύ ένα βιβλίο….». δεν αγαπιέται το διάβασμα με επιφοίτηση! Πριν την «ανακάλυψη» της οθόνης από τα παιδιά, όλα αγαπούν το βιβλίο, μετά τον εθισμό τους στην ψηφιακή οθόνη δεν θα το ξαναζητήσουν ποτέ. Θα λιγοστεύει και η ικανότητα τους, της κατανόησης κειμένου. Προσοχή λοιπόν με τις συνήθειές μας. Τα παιδιά μας βλέπουν. Μπορούμε να εμπνεύσουμε την αγάπη για το βιβλίο μόνο όταν το αγαπάμε κι εμείς, όπως γίνεται και με κάθε τι που μαθαίνουμε. Ο Καστοριάδης έλεγε πως δεν υπάρχει γνώση αν δεν υπάρχει έρωτας! Ναι πρέπει να διαβάζουμε παραμύθια στα παιδιά σαν να είμαστε ερωτευμένοι με το βιβλίο. Έτσι θα το ερωτευτούν κι αυτά.
6)Ποια είναι η συμβουλή που θα δίνατε στους γονείς προκειμένου να μάθουν στα παιδιά τους να αναγνωρίζουν αυτά που νοιώθουν και να τα εκφράζουν; Είναι οι γονείς έτοιμοι για κάτι τέτοιο; Έχουν την παιδεία; Και αν όχι τι μπορούν να κάνουν για αυτό;
Οι γονείς θα πρέπει από πολύ μικρή ηλικία των παιδιών τους, να τους εκφράζουν οι ίδιοι τα συναισθήματά τους, να δείχνουν παραδείγματα, να επαινούν, να σχολιάζουν, να δείχνουν θυμό, (όχι με φωνές, ώστε να καταλάβει το παιδί ότι ο θυμός εκφράζεται με λόγια ή με τη στάση μας κι όχι με βιαιότητα), να κατακρίνουν τους βανδαλισμούς και ό,τι άσχημο συμβαίνει γύρω μας, να μην κατακρίνουν τα συναισθήματα των παιδιών ή των ανθρώπων γενικά. Ας μην είμαστε αδιάφοροι στον κόσμο που κινείται γύρω μας. Τα παιδιά δεν θα μάθουν να σέβονται αν δεν τους διδάξουμε με τις πράξεις μας σεβασμό. Ένα παιδί δεν επιτρέπεται σε δημόσιο χώρο να φωνάζει, να απαιτεί, να παραφέρεται. Φυσικά και πρέπει να εκφράσει αυτό που νιώθει αλλά όχι με φωνές και οι γονείς με τιμωρίες. Ευτυχισμένο παιδί είναι το ήρεμο παιδί όπως μας λέει κι ο παιδίατρος- ψυχαναλυτής, Αλντό Ναουρί. Είναι χρέος του εκπαιδευτικού μας συστήματος να επιμορφώσει τους εκπαιδευτικούς, και των εκπαιδευτικών να ενημερώσουν τους γονείς. Είναι χρέος μας, των εκπαιδευτικών, να είμαστε δίπλα στους γονείς για να βρούμε τον τρόπο όλοι μαζί να βοηθήσουμε τα παιδιά να βρουν τις κλίσεις τους και τα ενδιαφέροντά τους. Να κάνουμε ένα σχολείο δελεαστικό που θα βοηθήσει το παιδί και να αναπτύξει την αυτοεκτίμησή του, που είναι το κλειδί της επιτυχίας και της προσωπικής του ευτυχίας.
7)Μιας και το site λέγεται Πηγή Παιδείας, τι είναι για σας παιδεία; Και από που πηγάζει;
Παιδεία για μένα είναι κυρίως σεβασμός στον «άλλον». Η λέξη σεβασμός προέρχεται από τη λατινική λέξη respectare η οποία σημαίνει ρίχνω μια δεύτερη ματιά γύρω μου, δηλαδή μ’ ενδιαφέρει να μην ενοχλήσω, με νοιάζει ο άλλος, προσέχω, σέβομαι τα ζώα, τους ανθρώπους, τους ηλικιωμένους, προσέχω τι λέω, είμαι ευγενικός, να μην πληγώνω με τις πράξεις και τα λόγια μου. Αυτά είναι Παιδεία. Παιδεία είναι η αποδοχή των «συναισθημάτων του άλλου» κι όχι απλά του «άλλου». Μόνο αν συναισθανθούμε, θα συνεργαστούμε. Μόνο μέσα από την ενσυναίσθηση θα μπορέσουμε να συμβιώσουμε αρμονικά. Αυτό πρέπει να μάθουμε στα παιδιά: «να μην κάνουν στους άλλους αυτό που δεν θα ήθελαν να κάνει κάποιος σ αυτά τα ίδια». Σεβασμός και Ενσυναίσθηση είναι Παιδεία και είναι ευθύνη όλων μας.
8)Πώς μπορούμε να προμηθευτούμε το βιβλίο; Ποιοι είναι οι συντελεστές του;
Το βιβλίο μου « Η αχαριστία του κροκόδειλου» έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις Τζιαμπίρης-Πυραμίδα σε εικονογράφηση του πολύ ταλαντούχου και καταξιωμένου εικονογράφου Νίκου Γιαννόπουλου. Υπάρχει σε όλα τα βιβλιοπωλεία της Θεσσαλονίκης, Αθηνών και πολλών ελληνικών πόλεων. Μπορεί κάποιος να το προμηθευτεί και ηλεκτρονικά από τον εκδοτικό οίκο και τις ηλεκτρονικές σελίδες των βιβλιοπωλείων. Το παρουσιάζω παίζοντας κουκλοθέατρο και πηγαίνω με μεγάλη μου χαρά, χωρίς κόστος, σε νηπιαγωγεία, σχολεία, Κ.Δ.Α.Π, παιδικούς σταθμούς και βιβλιοθήκες αφήνοντας και υλικό για συναισθηματική αγωγή στους συναδέλφους μου.
Ευχαριστώ πολύ κα Τζιάκα για τις πολύ ενδιαφέρουσες ερωτήσεις σας και είναι τιμή μου, η φιλοξενία μου στο site σας.
