Ο έρωτας είναι μία έννοια λεπτή και ιδιαίτερη. Ανά τα χρόνια πολλοί ήταν αυτοί που έψαχναν να βρουν τι εστί έρωτας ή τι εστί αγάπη. Πολλές φορές, οι έννοιες αυτές ταυτίζονται μεταξύ τους, δεδομένου ότι σε πολλές γλώσσες του κόσμου δεν υπάρχει διαφορετική λέξη για κάθε έννοια ξεχωριστά. Στην ελληνική παράδοση, η αγάπη διαφοροποιείται από τον έρωτα ήδη από την αρχαιότητα. Με τον έρωτα ασχολήθηκαν κυρίως οι λυρικοί ποιητές. Για παράδειγμα, η Σαπφώ περιπλέκει στα ποιήματά της τον έρωτα με φιλοσοφικές σκέψεις και ανησυχίες, ενώ ο Ανακρέων μονίμως προβληματίζεται για το πάθος που αναδύεται από το ερωτικό συναίσθημα και τον οίνο.
Το συναίσθημα του έρωτα συνέχισε για χρόνια να αποτελεί κεντρικό θέμα σε διάφορες μορφές της λογοτεχνίας, όπως η ποίηση ή το μυθιστόρημα. Στη Νεοελληνική Λογοτεχνία πληθώρα λογοτεχνών ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο θέμα από διαφορικές σκοπιές και με διαφορετικές προσεγγίσεις. Ο καθένας ξεχωριστά προσεγγίζει τον έρωτα με έναν δικό του τρόπο, ενώ ταυτόχρονα τον συνδέει με δικά του βιώματα και σκέψεις.
Για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου επιλέχθηκαν μόλις πέντε λόγιοι -τέσσερις άντρες και μία γυναίκα- για ένα σύντομο ταξίδι στον ερωτισμό της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.
Χριστιανόπουλος Ντίνος.
Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος (πραγματικό όνομα: Κωνσταντίνος Δημητριάδης) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Αποφοίτησε από το τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτορας μετά από χρόνια. Ασχολήθηκε με τη μετάφραση, την έρευνα, τη λαογραφία, αλλά και με τις εκδόσεις. Ο ίδιος έχει συγγράψει ποιήματα, διηγήματα αλλά και δοκίμια.
Έγινε γνωστός μέσα από τα έργα του στα οποία υπάρχει πλούσιο το στοιχείο της μοναξιάς και της ταπείνωσης που προέρχονται από το ερωτικό πάθος, αλλά και το εφήμερο της ομοφυλοφιλικής σχέσης. Αξίζει να διαβάσει κανείς μόνο ένα απόσπασμα για να κατανοήσει τη βαθύτητα των συναισθημάτων που ξεχειλίζει από τους στίχους του:
Το κορμί και το σαράκι.
…
το γατί μου
δε χορταίνει μόνο με χάδια
θέλει και φαΐ
το κορμί μου
δε χορταίνει μόνο με φαΐ
θέλει κα χάδια
απ᾿ όλα τα αφηρημένα ουσιαστικά
πειράζει να εξαιρέσουμε τη μοναξιά;
αφαίρεσε τη νύχτα απ᾿ τα μάτια σου –
πώς να παλέψω μόνος με τους δυό σας;
…
Ελύτης Οδυσσέας.
Ο Οδυσσέας Ελύτης (πραγματικό όνομα: Οδυσσέας Αλεπουδέλης) γεννήθηκε το 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Υπήρξε ο σημαντικότερος ποιητής της γενιάς του 1930. Μάλιστα, το 1960 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, ενώ το 1979 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του στη Νομική Αθηνών συμμετείχε σε δράσεις της «Ιδεοκρατικής Φιλοσοφικής Ομάδας». Ο ίδιος είχε πει για τον εαυτό του πως από τη μία πλευρά ήταν ο τελευταίος της γενιάς του ’30, ενώ από την άλλη ο πρώτος που δεχόταν τις επιδράσεις ενός νέου κινήματος: του μοντερνισμού.
Όσον αφορά το στοιχείο του έρωτα, ο Ελύτης ξεχωρίζει διότι στα έργα του εμπλέκει το ερωτικό στοιχείο με την οργιαστική φύση και το αιγαιοπελαγίτικο φως της Ελλάδας. Το «Μονόγραμμα», αλλά και «Τα Ρω του Έρωτα» είναι τα κατεξοχήν ερωτικά του έργα.
Μονόγραμμα.
(απόσπασμα)
Μες στη μέση της θάλασσας
από το μόνο θέλημα της αγάπης, μ ’ακούς.
Ανεβάσαμε ολόκληρο νησί, μ’ ακούς.
Άκου, ποιος μιλάει στα νερά και ποιος κλαίει, ακούς;
Είμαι εγώ που φωνάζω κι είμαι εγώ που κλαίω, μ’ ακούς;
Σ’ αγαπάω, σ’ αγαπάω, μ’ ακούς;
Για σένα έχω μιλήσει σε καιρούς παλιούς
και γιατί, λέει, να μέλει κοντά σου να ’ρθω.
Που δεν θέλω αγάπη αλλά θέλω τον αέρα που αναπνέεις
και για σένα κανείς δεν είχε ακούσει.
Μόνη να περιμένω που θα πρωτοφανείς
σαν από μια εικόνα καταστραμμένη.
Εμπειρίκος Αντρέας.
Ο Αντρέας Εμπειρίκος γεννήθηκε το 1901 στη Ρουμανία, αλλά αργότερα μετακόμισε στην Ελλάδα. Σπούδασε φιλοσοφία και αγγλική φιλολογία στην Αθήνα και στο Λονδίνο. Συγκαταλέχθηκε μεταξύ των υπερρεαλιστών και ασχολήθηκε με την ψυχανάλυση. Υπήρξε ποιητής της γενιάς του 1930, ενώ με το έργο του «Υψικάμινος» εισήγαγε στη χώρα μας τον υπερρεαλισμό.
Δέχθηκε κριτική για την ελευθεροστομία του και για το ερωτικό στοιχείο των δημιουργημάτων του. Το μυθιστόρημά του «Μέγας Ανατολικός», που χαρακτηρίζεται ως ερωτογράφημα, προκάλεσε αντιδράσεις στο ελληνικό κοινό που δεν ήταν έτοιμο για κάτι τέτοιο. Στο έργο του «Γραπτά ή Προσωπική Μυθολογία» το στοιχείο του έρωτα συνυπάρχει με το ελληνιστικό ρομάντζο αλλά και τον βυζαντινό ερωτικό ιπποτισμό. Ο Αντρέας Εμπειρίκος ήταν υποστηρικτής μιας νέας, ερωτικής κι ελεύθερης πραγματικότητας.
Χειμερινά σταφύλια
Tης πήραν τα παιγνίδια και τον εραστή της. Έσκυψε λοιπόν το κεφάλι και παρ’ ολίγον να πεθάνη. Mα τα δεκατρία ριζικά της σαν τα δεκατέσσερά της χρόνια εσπάθισαν την φευγαλέα συμφορά. Kανείς δεν μίλησε. Kανείς δεν έτρεξε να την προστατεύση κατά των υπερποντίων καρχαριών που την είχαν ήδη ματιάξει όπως ματιάζει η μυίγα ένα διαμάντι μια χώρα μαγεμένη. K’ έτσι ξεχάστηκε ανηλεώς αυτή η ιστορία όπως συμβαίνει κάθε φορά που ξεχνιέται από τον δασοφύλακα το αστροπελέκι του στο δάσος.
Καβάφης Κωνσταντίνος.
Ο Κων/νος Καβάφης γεννήθηκε και έζησε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Το ποιητικό του έργο έχει μεταφραστεί σε πληθώρα γλωσσών, ενώ η απήχησή του στο εξωτερικό είναι μεγάλη μέχρι και σήμερα. Ο ίδιος χώριζε τα ποιήματά του σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη θεματική τους: ιστορικά, αισθησιακά και φιλοσοφικά. Οι σκέψεις του και οι απορίες για τη ζωή, τον άνθρωπο και τα συναισθήματα που συνοδεύουν τις ανθρώπινες πράξεις είναι διάχυτες στο έργο του.
Στα ερωτικά του ποιήματα κυριαρχεί η ανάμνηση και η νοσταλγία. Πολλά από τα ποιήματά του αναφέρονται μάλιστα στον ομοφυλοφιλικό έρωτα. Η γραφή του επικεντρώνεται στο παρελθόν και σε έρωτας πραγματικούς ή φανταστικούς.
Έρωτος άκουσμα
Στοῦ δυνατοῦ ἔρωτος τὸ ἄκουσμα τρέμε καὶ συγκινήσου
σὰν αἰσθητής. Ὅμως, εὐτυχισμένος,
θυμήσου πόσα ἡ φαντασία σου σ΄ἔπλασσεν∙ αὐτὰ
πρῶτα∙ κ΄ἔπειτα τ΄ἄλλα – πιὸ μικρά – ποὺ στὴν ζωὴ σου
ἐπέρασες κι΄ἀπόλαυσες, τ΄ἀληθινότερα κι΄ἁπτά. –
Ἀπὸ τοὺς τέτοιους ἔρωτες δὲν ἤσουν στερημένος.
Δημουλά Κική.
Η Κική Δημουλά ήταν Ελληνίδα ποιήτρια. Μόλις δεκαεννέα ετών πραγματοποίησε την πρώτη της εμφάνιση στο λογοτεχνικό κόσμο με τεράστια επιτυχία. Η ίδια αποτέλεσε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Η ποίησή της έχει μεγάλη απήχηση στο ευρύ κοινό συμπεριλαμβανομένων των νεαρών ηλικιών. Στο έργο της διαφαίνεται η καβαφική της έμπνευση, ενώ αυτό που κερδίζει τον αναγνώστη είναι ο εικονοπλαστικός χαρακτήρας των ποιημάτων.
Στα ποιήματά της, το ερωτικό στοιχείο περιπλέκεται με έννοιες όπως η μνήμη, η λήθη, η νοσταλγία, η απουσία, η φθορά… Στα ποιήματά της επίσης, παρατηρείται μια σκόπιμη συντακτική αμέλεια, αλλά και επαναλήψεις.
Ο πληθυντικός αριθμός
(απόσπασμα)
Ὁ ἔρωτας,
ὄνομα οὐσιαστικόν,
πολὺ οὐσιαστικόν,
ἑνικοῦ ἀριθμοῦ,
γένους οὔτε θηλυκοῦ, οὔτε ἀρσενικοῦ,
γένους ἀνυπεράσπιστου.
Πληθυντικὸς ἀριθμὸς
οἱ ἀνυπεράσπιστοι ἔρωτες.
…
Ἡ μνήμη,
κύριο ὄνομα τῶν θλίψεων,
ἑνικοῦ ἀριθμοῦ
μόνον ἑνικοῦ ἀριθμοῦ
καὶ ἄκλιτη.
Ἡ μνήμη, ἡ μνήμη, ἡ μνήμη.
Πηγές: sansimera.gr, el.wikipedia.org, Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.
