.
Η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ δε βασίζεται, ούτε πρέπει, σε ένα και μοναδικό σύμπτωμα. Το παιδί εμφανίζει πολλά συμπτώματα τα οποία σχηματίζουν το συγκεκριμένο σύνδρομο.
Η συμπτωματολογία της ΔΕΠ-Υ κατανέμεται ως εξής (Τσιάντης, Μανωλόπουλος, Α’ Έκδοση: 1988):
Αδυναμία Συγκέντρωσης
1. Συχνά δεν τελειώνει κάτι που έχει αρχίσει.
2. Μοιάζει σαν να μην ακούει.
3. Διασπάται εύκολα.
4. Δεν μπορεί να απασχοληθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα με μια συγκεκριμένη δραστηριότητα
Παρορμητικότητα
1. Κάνει πράγματα χωρίς να σκεφτεί πρώτα.
2. Μεταπηδά πάρα πολύ συχνά από τη μία δραστηριότητα στην άλλη.
3. Δυσκολεύεται να οργανώσει τη δουλειά του.
4. Δεν μπορεί να ακολουθήσει τους κανόνες των παιχνιδιών ή των δραστηριοτήτων
Υπερκινητικότητα
1. Βρίσκεται σε διαρκή κίνηση.
2. Δυσκολεύεται να παραμείνει σε καθιστή στάση.
3. Κινείται υπερβολικά στον ύπνο του.
Ωστόσο, υπάρχουν και συμπτώματα που συνοδεύουν τα παραπάνω (συνοδά συμπτώματα) και ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία. Παρατηρούνται, λοιπόν, ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες, κρίσεις οργής, αρνητισμός, υπερβολικές διακυμάνσεις της; ψυχικής διάθεσης, χαμηλή ανοχή “ανικανοποίητου”, χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη πειθαρχίας
Η κακή σχολική επίδοση είναι κοινό στοιχείο σχεδόν όλων των παιδιών που έχουν ΔΕΠ-Υ. Η απόδοσή τους δεν είναι ικανοποιητική παρότι έχουν φυσιολογική νοημοσύνη. Οι αιτίες της σχολικής αυτή αποτυχίας έχουν τις ρίζες τους σε δύο συνιστώσες. Τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν την “υπέρβαρη” ύλη που παραδίδουν οι εκπαιδευτικοί. Συν τοις άλλοις, εκδηλώνουν αρκετές φορές μαθησιακές δυσκολίες.
Τι μπορούμε να κάνουμε όμως για να εκπαιδεύσουμε ένα παιδί με Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας;
Αρχικά, πρέπει ως εκπαιδευτικοί – επαγγελματίες να αξιολογήσουμε το επίπεδο της γνωστικής, γλωσσικής, αισθητηριακής, κινητικής εξέλιξης του παιδιού. Επίσης, πρέπει να παρατηρήσουμε ποια είναι η συναισθηματική του ανάπτυξη, καθώς και το πώς οργανώνει ή συμμετέχει σε παιχνίδια. Τέλος, θα πρέπει να αξιολογήσουμε την ανάπτυξη των κοινωνικών του δεξιοτήτων.
Εκπαιδευτικές προτάσεις :
1. Διαφοροποιημένη διδασκαλία στο σύνολο της τάξης.
2. Δημιουργία ομάδων. Οι συνεργάτες της ομάδας μπορούν να βοηθήσουν το παιδί με ΔΕΠ-Υ να διεκπαιρεώσει δραστηριότητες. Γενικά, η δυναμική της ομάδας είναι σημαντική για όλα τα παιδιά της τάξης.
3. Δίνουμε ένα σκοπό στο παιδί. Με άλλα λόγια, μπορούμε να του δώσουμε ενεργητικούς ρόλους (π.χ. Βοηθός τάξης), έτσι ώστε να διοχετεύουν την ενεργητικότητά τους σε συγκεκριμένες δραστηριότητες.
4. Σχεδιάζουμε δραστηριότητες ώστε να συμπεριλάβουμε και να διευρύνουμε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του μαθητή.
5. Αποφεύγουμε να του δίνουμε πολλές λεκτικές οδηγίες.
6. Χρησιμοποιούμε μη-λεκτικές παροτρύνσεις για να επανέλθει η προσοχή του.
7. Απαιτούμε να εργαστεί μέσα στην τάξη για συγκεκριμένα και σύντομα χρονικά διαστήματα.
8. Παρουσιάζουμε τις δραστηριότητες και τις νέες έννοιες με όσο το δυνατό μεγαλύτερη σαφήνεια και με οπτικούς τρόπους για να τον κινητοποιήσουμε.
9. Θέτουμε ξεκάθαρους κανόνες συμπεριφοράς και σαφείς προσδοκίες.
10. Καταγραφή των κανόνων με τη μορφή παιγνιωδών δραστηριοτήτων και οπτικών ερεθισμάτων.
11. Συζητούμε και εξηγούμε στα υπόλοιπα παιδιά της τάξης για το πώς πρέπει να ανταποκρίνονται στις κοινωνικές δυσκολίες του μαθητή.
12. Χρησιμοποιούμε τους συμμαθητές ως παράδειγμα για να του δείξουμε τι πρέπει να κάνει.
13. Στηρίζουμε τον μαθητή κατά τη διάρκεια του διαλείμματος αφού είναι σημαντική στιγμή κοινωνικής αλληλεπίδρασης.
14. Οργάνωση παιχνιδιού με ταυτόχρονη συμμετοχή εκπαιδευτικού και παιδιών. Η παρουσία του ενήλικα εμπλουτίζει το παιχνίδι.
15. Επιδοκιμάζουμε τον μαθητή για την προσπάθεια και για όσες δραστηριότητες έχει ολοκληρώσει.
16. Ενημερώνουμε τους άλλους μαθητές και δημιουργούμε ένα σύστημα υποστήριξης μέσω των συμμαθητών.
17. Επιβραβεύουμε τις συμπεριφορές που θέλουμε να γενικευτούν.
Προσοχή!!! Οι εκπαιδευτικές προτάσεις δεν αποτελούν πανάκεια. Όταν διαμορφώνουμε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα τόσο σε παιδιά με διαταραχές/ αναπηρίες/ δυσκολίες, όσο και σε παιδία τυπικής ανάπτυξης, πρέπει να αξιολογούμε το μαθησιακό προφίλ του κάθε παιδιού ξεχωριστά
Ωστόσο, θέλω να θέσω έναν προβληματισμό Πώς συμβάλλουμε εμείς ως εκπαιδευτικοί στη “μηχανή της διάγνωσης”;
Η αντίληψη της ΔΕΠ-Υ επηρεάζει τις εκπαιδευτικές πρακτικές. Η Διάγνωση της ΔΕΠ-Υ ΔΕΝ είναι ετικέτα. Η ετικέτα του “υπερκινητικού παιδιού” μπαίνει μία, βάζοντας στο παιδί ένα ταβάνι που δεν μπορεί να ξεπεράσει. Η ετικετοποίηση είναι ενδεικτική της άγνοιας των δασκάλων για την ΔΕΠ-Υ.
Για ποιο λόγο όμως; Για να αιτιολογήσουν συμπεριφορές των παιδιών που δεν ανταποκρίνονται στο «φυσιολογικό»;
Επίσης ένα καίριο ερώτημα είναι “ποιο παιδί έχει τελικά ΔΕΠ-Υ”; Υπάρχουν διεθνή διαγνωστικά εγχειρίδια (DSM V) σύμφωνα με τα οποία γίνεται η διάγνωση. Συνεπώς, δεν έχουν όλα τα παιδιά ΔΕΠ-Υ, ούτε αυτισμό, ούτε μαθησιακές δυσκολίες.
Γιατί οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, αναζητούν τη διάγνωση όταν αυτή δεν υπάρχει; Για να απομακρύνουν την ευθύνη της εκπαίδευσης αυτών των παιδιών από τους ίδιους;
Εν κατακλείδι, δεν πρέπει να ετικετοποιούμε για εγωιστικούς και για λόγους ελέγχου, αλλά και να είμαστε πολύ προσεκτικοί στους χαρακτηρισμούς που αποδίδουμε. Εξαρτάται, λοιπόν, από τον κάθε εκπαιδευτικό αν θα κατανοήσει ή θα ετικετοποιήσει;
Σε έναν ιδεατό κόσμο ο ιδεατός εκπαιδευτικός πρέπει να ξέρει τους μαθητές του και το πώς μαθαίνουν για να ενημερώνει καλύτερα την εκπαιδευτική πρακτική, να μην αγνοεί τις αντιφάσεις, την εξάρτηση από την ιατρική διάγνωση για τις εκπαιδευτικές πρακτικές, αλλά και τον ταυτόχρονο φόβο για τα παιδιά που λαμβάνουν μια διάγνωση που θα οδηγήσει σε διακρίσεις. Πρέπει, συνεπώς, να τεθεί ως επίμαχο ζήτημα στην κατάρτιση των εκπαιδευτικών.
«Σε τι μας βοηθάει ως κοινωνία να υπάρχει η κατηγορία της ΔΕΠ-Υ και να φορτώνουμε τελικά τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς και πάνω απ’ όλα τα ίδια τα παιδιά με την ιδέα ενός ελαττωματικού εγκεφάλου; (…) Μας βοηθάει ίσως να αποφύγουμε την ενοχή για τις παραλείψεις και την προσπάθεια που χρειάζονται αυτά τα παιδιά για να στηριχθούν αποτελεσματικά και να ξεπεράσουν τα προβλήματα και τις δυσφορίες τους.»
Βιβλιογραφία
● Samantha Elizabeth McMahon (2011), Doctors diagnose, teachers label: the unexpected in pre-service teachers’ talk about labelling children with ADHD, International Journal of Inclusive Education, 16(3), σελ. 249-264.
● Τολόγλου Μενελία – Μαρία (2014), Η ετικετοποίηση της ΔΕΠ-Υ, Παρουσίαση στα πλαίσια του μαθήματος “ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ της Ζώνιου- Σιδέρη Α., ΠΜΣ “Ειδική Αγωγή, ΤΕΑΠΗ, ΕΚΠΑ.Τσιάντης Γ & Μανωλόπουλος Σ. (1988), Σύγχρονα θέματα Παιδοψυχιατρικής (Δεύτερος Τόμος), Αθήνα, εκδόσεις Καστανιώτη.
