Με αφορμή την 31η Ιανουαρίου, την παγκόσμια ημέρα κατά της λέπρας, αξίζει τον κόπο να γραφούν δύο λόγια σχετικά με τους Χανσενικούς και την Σπιναλόγκα.
Τους λέγανε Χανσενικούς, προς τιμήν του Γκέρχαρντ Αρμάουερ Χάνσεν, του γιατρού που πρώτος ανακάλυψε το βακτήριο της λέπρας. Και παρ’ όλο που μιλάμε θεωρητικά για μια εύκολα ιάσιμη αρρώστια, και δεν την λαμβάνουμε σχεδόν καθόλου υπόψιν στον δυτικό κόσμο, υπάρχουν πολλοί που καθημερινά προσβάλλονται από την αυτή αρρώστια, σε διάφορα μέρη του πλανήτη.
Θα πει κανείς : «μα πώς είναι δυνατόν»; Μην ξεχνάμε πως είναι μια μολυσματική αρρώστια. Άρα, όπως κάθε αντίστοιχος ιός χρειάζεται το περιβάλλον του για να αναπτυχθεί, κυρίως στην περίπτωση της λέπρας μέσω ρινικών σταγονιδίων. Εκτός από αυτό το γεγονός, η λέπρα χαρακτηρίζεται ως δερματική νόσος, από την στιγμή που τα συμπτώματά της αφορούν πληγές στο δέρμα, ενώ επεκτατικά, επηρεάζει και τα νεύρα. Κατά συνέπεια, ο ασθενής της λέπρας δεν νιώθει τίποτα στα σημεία όπου παρουσιάζεται αυτή. Μπορεί να μην μιλάμε για θανατηφόρα ασθένεια, αλλά την (κακή) δουλειά της την κάνει μια χαρά, και μπορεί η συνεχιζόμενη μόλυνση να οδηγήσει σε απώλεια άκρων ή και σε θάνατο.
Παρ’ όλο που τα πρώτα βήματα προς την δημιουργία ενός χώρου στον οποίο οι λεπροί θα αντιμετωπίζονταν με την δέουσα προσοχή και την ιατρική φροντίδα είχαν γίνει πριν την είσοδο του 20ου αιώνα, επί Τουρκικής κατοχής στο νησί, το 1904 άρχισε να λειτουργεί ο χώρος στο νησί της Σπναλόγκα, αν και μία κύρια επιλογή στην αρχή ήταν οι Διονυσάδες.
Στην Ελλάδα η λέπρα συνδέθηκε κυρίως με το νησί της Σπιναλόγκα, ή πιο γνωστό ως «Το νησί», όπως έγινε πασίγνωστο από το βιβλίο της Βικτόρια Χίσλοπ, όπως αποδόθηκε στην τηλεοπτική σειρά του MEGA, το κύκνειο άσμα της ιδιωτικής τηλεόρασης στην σύγχρονη ιστορία της. Η Σπιναλόγκα, το νησάκι έξω από την Ελούντα, χρησιμοποιήθηκε ως άσυλο των Χανσενικών, για περίπου μισό αιώνα, από το 1905 έως το 1957 όταν και έκλεισε οριστικά. Η επιτυχία της σειράς έδωσε, είναι η αλήθεια, νέο ενδιαφέρον σχετικά με τις εγκαταλελειμένες πλέον εγκαταστάσεις της Σπιναλόγκα, οι οποίες λειτουργούν σαν αξιοθέατο. Μάλιστα δε, για την είσοδο σε αυτές, υπάρχει πλέον αύξηση του εισιτηρίου από τα 2 στα 8 ευρώ κατ’ άτομο…
Σήμερα έχει αποδειχθεί στατιστικά πως ο χώρος της Σπιναλόγκα είναι ο δεύτερος σε δημοτικότητα επισκεπτόμενος χώρος μετά την Κνωσό με πάνω από 1000 άτομα καθημερινά να δηλώνουν το ενδιαφέρον τους για τον χώρο.
Η σημερινή μέρα, απλά θυμίζει πως ο αγώνας κατά της ασθένειας αυτής είναι διαρκής. Μπορεί πλέον να μιλάμε από θέση ισχύος όσον αφορά την μάχη μας με αυτήν την ασθένεια, αλλά είναι χρήσιμο να θυμόμαστε μια τέτοια μέρα πως ο άνθρωπος, κάποτε, βρισκόταν σε μειονεκτική θέση ως προς την λέπρα, και δεν θα πρέπει ποτέ να βρεθούμε σε μια τέτοια κατάσταση ξανά. Η Σπιναλόγκα επίσης θα πρέπει να αποτελεί ένα δείγμα μνήμης, χρήσιμο για όλους που να δείχνει πως η απομόνωση από την υπόλοιπη κοινωνία, μπορεί να ήταν κάποτε μια αναγκαία λύση, αλλά ευτυχώς γρήγορα ξεπεράστηκε, και γρήγορα εγκαταλείφθηκε, καθώς ο άνθρωπος δεν θα πρέπει για κανέναν λόγο να στιγματίζεται και να απομονώνεται από το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο.
Επιτρέψτε μου να μην παραθέσω φωτογραφίες ανθρώπων χανσενικών παρ’ όλο που υπάρχουν μπόλικες στο διαδίκτυο, καθώς θεωρώ το θέαμα αρκετά απεχθές. Αντ’ αυτού σαν εικόνα εξωφύλλου προτιμήθηκε η φωτογραφία των Στέλιου Μάινα – Κατερίνας Λέχου, των δύο πρωταγωνιστών του «Νησιού», σε σκηνοθεσία Θοδωρή Παπαδουλάκη.
Δ. Παπαδόπουλος
