Όλοι λίγο ή πολύ στη ζωή μας έχουμε έρθει σε επαφή με επώδυνες κατάστασεις που θα προτιμούσαμε να αποφύγουμε.
Τι συμβαίνει σε περίπτωση που ο ψυχικός μηχανισμός και το Εγώ αντιμετωπίσει κάποιο επώδυνο και αφόρητο ερέθισμα ή κατάσταση ;
Τότε είναι που ενεργοποιούνται τα ψυχικά αποθέματα του οργανισμού και ο ψυχισμός χρησιμοποιεί ό,τι έχει στη διάθεσή του για να αμυνθεί.
Η άμυνα του ψυχικού οργάνου απέναντι σε κάθε τι επώδυνο και αφόρητο για τον ίδιο τον ψυχισμό αποτελεί τους λεγόμενους μηχανισμούς άμυνας του Εγώ, τους οποίους θα παρουσιάσουμε παρακάτω.
Οι μηχανισμοί άμυνας του Εγώ χωρίζονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς και είναι οι εξής :
Πρωτογενείς Μηχανισμοί Άμυνας
Ακραία απόσυρση
Το άτομο σταδιακά αποσύρεται από κοινωνικές και διαπροσωπικές καταστάσεις που του δημιουργούν άγχος και αντικαθιστά αυτές τις καταστάσεις με τον εσωτερικό φαντασιακό του κόσμο.
Άρνηση
Το άτομο χρησιμοποιεί τον μηχανισμό της άρνησης με το να μην αποδέχεται ένα επώδυνο και αγχωτικό γεγονός και με το να αρνείται την ύπαρξή του. Πρόκειται για μία πρωτόγονη διεργασία που παρατηρείται συχνά στα βρέφη.
Παντοδύναμος Έλεγχος
Η αίσθηση του ατόμου πως έχει την ικανότητα αυτενέργειας και τη δύναμη επιρροής των καταστάσεων που του συμβαίνουν για να μπορέσει να διατηρήσει μία επαρκή αυτοεκτίμηση και να προστατεύσει τον ψυχικό οργανισμό από την κατάρρευση.
Ακραία εξιδανίκευση και υποτίμηση
Η αίσθηση, ειδικότερα στα μικρότερα παιδιά, ότι κάποιο άτομο έξω από τον εαυτό, το οποίο διαθέτει υπεράνθρωπες ικανότητες, θα δώσει τη λύση στο πρόβλημα (π.χ. θρησκεία).
Προβολή, ενδοβολή και προβλητική ταύτιση
Το όριο ανάμεσα στον εαυτό και το περιβάλλον χάνεται.
Στην προβολή, ένα ενδογενές ερέθισμα μεταφράζεται σαν εξωγενές και έτσι παρερμηνεύεται.
Στην ενδοβολή, συμβαίνει το αντίθετο, δηλαδή ένα ερέθισμα με εξωτερική προέλευση μεταφράζεται σαν ενδογενές.
Όταν αυτές οι αμυντικές λειτουργίες λειτουργούν ταυτόχρονα, μιλάμε για προβλητική ταύτιση.
toperiodiko.gr
Διχοτόμηση του Εγώ
Το άτομο αποδίδει καλές και κακές ιδιότητες στο περιβάλλον του και στα άτομα που το περιβάλλουν, όπου ένα άλλο άτομο είτε θα είναι απόλυτα καλό ή απόλυτα κακό κτλ…
Σωματοποίηση
Το άτομο σωματοποιεί τα συναισθήματα του και το άγχος που αισθάνεται.
Εκδραμάτιση (Αμυντική Αναδραμάτιση)
Το άτομο αφομοιώνει συμπεριφορές που πηγάζουν από την ασυνείδητη ανάγκη του να επιβληθεί στο άγχος του και συνδέονται με ενδοψυχικώς απαγορευμένα συναισθήματα και επιθυμίες.
Σεξουαλική Επένδυση (Ενστικτοποίηση)
Το άτομο ερωτικοποίει τα συναισθήματα που βιώνει σε μια προσπάθεια της λίμπιντο να επιβληθεί στο ένστικτο του θανάτου.
Ακραία Διάσχιση
Αποτελεί μία αντίδραση σε κάποιο ψυχικό τραύμα όπου το άτομο χάνει την επαφή με την πραγματικότητα και καταφεύγει σε ψύχωση για να προστατεύτει από την επώδυνη πραγματικότητα.
Δευτερογενείς Αμυντικές Διεργασίες
Απώθηση
Όταν κάποιο ερέθισμα ή κατάσταση δημιουργεί έντονο άγχος στον ψυχισμό, τότε το άτομο το απωθεί σε ασυνείδητο επίπεδο για να επιβιώσει.
Παλινδρόμηση
Το ατόμο επιστρέφει σε ένα παλαιότερο στάδιο της ανάπτυξης του.
Μόνωση του συναισθήματος
Το άτομο διαχωρίζει το συναισθηματικό στοιχείο μίας κατάστασης ή εμπειρίας απο την γνωσιακή του κατάσταση.
Διανοητικόποιηση
Η ικανότητα του Εγώ να ξεχωρίζει το συναισθηματικό αντίκτυπο μίας επώδυνης εμπειρίας από τον ψυχισμό και να χρησιμοποιεί αποκλειστικά την λογική για να επεξεργαστεί την εμπειρία.
Εκλογίκευση
Εκλογίκευση συμβαίνει όταν το άτομο εκλογικεύει μία επώδυνη κατάσταση ή εμπειρία.
Ηθικοποίηση
Το άτομο αναζητά τρόπους να αισθανθεί ότι αποτελεί καθηκόν του να ακολουθήσει μία συγκεκριμένη πορεία.
Στροφή ενάντια στον εαυτό
Το άτομο κατηγορεί τον εαυτό του για κάποιο επώδυνο εξωτερικό γεγόνός ή κατάσταση.
Ταύτιση
Το άτομο ταυτίζεται ψυχικά με κάποιον άλλον.
Χιούμορ
Αποτελεί έναν από τους πιο ώριμους μηχανισμούς άμυνας και χρησιμοποιείται σαν άμυνα απέναντι στον ψυχικό πόνο.
Θάνος Κωστόπουλος – Ψυχολόγος BsC, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας HND
Πηγές : Anna Freud – Το Εγώ και οι μηχανισμοί άμυνας
Nancy McWilliams – Ψυχαναλυτική Διάγνωση
