Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η παιδική και εφηβική ηλικία διαπλάθουν και σε μεγάλο βαθμό διαμορφώνουν την προσωπικότητα ενός ανθρώπου. Οι εμπειρίες και τα βιώματα που έχει ως παιδί καθώς και το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει και αναπτύσσεται σωματικά και ψυχικά επιδρούν καταλυτικά στον χαρακτήρα, τις προτιμήσεις και τις επιλογές του στη συνέχεια της ζωής του.
Αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής και εφηβικής ηλικίας είναι το σχολείο. Το σχολικό περιβάλλον δεν αποτελεί μόνο χώρο μάθησης, μόρφωσης και προετοιμασίας για το Πανεπιστήμιο ή τις τεχνικές σχολές. Είναι μέρος συνάντησης και κοινωνικοποίησης παιδιών και εφήβων. Άτομα προερχόμενα από διαφορετικούς οικογενειακούς και κοινωνικούς χώρους καλούνται να συνεργαστούν και να συμβιώσουν αρμονικά τις ώρες που βρίσκονται εντός του σχολικού χώρου. Μια διαδικασία που είναι πολύ πιο περίπλοκη από όσο ακούγεται.
Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν κατά κύριο λόγο καλές αναμνήσεις από τα σχολικά χρόνια ενώ υπάρχουν και άνθρωποι που η σχολική περίοδος είναι γεμάτη με πίκρα και πόνο. Εδώ όμως αξίζει να εξετάσουμε τα πράγματα σε βάθος. Πιο συγκεκριμένα ποτέ μια καλή εμπειρία δεν εμπεριέχει και δυσάρεστες αναμνήσεις ή μια κακή εμπειρία δεν περιέχει καθόλου ευχάριστες. Εξάλλου στη ζωή πολύ λίγες φορές τα πράγματα είναι ή έτσι ή αλλιώς. Εδώ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο τι προσδοκίες έχει ο κάθε άνθρωπος και κατά πόσον αυτές ικανοποιούνται.
Όταν αναπολούμε τα μαθητικά χρόνια φέρνουμε εικόνες από το σχολικό περιβάλλον. Οι εικόνες αυτές αποτελούν έναν συνδυασμό εμπειριών και αντανακλούν την αντίληψη που έχει ο καθένας μας για το σχολείο. Επομένως πρόκειται για ένα πολύ υποκειμενικό θέμα καθώς διαφέρει ο τρόπος που ο κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται το σχολείο και την λειτουργία του.
Πιο συγκεκριμένα όλα τα παιδιά εκφράζουν ιδέες και απόψεις για το εκπαιδευτικό σύστημα και το πώς αυτό θα μπορούσε να βελτιωθεί. Όπως ανέφερα όμως και παραπάνω το πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας την πραγματικότητα δεν σημαίνει ότι είναι και έτσι. Σίγουρα το εκπαιδευτικό σύστημα έχει προβλήματα που χρήζουν άμεσης λύσης βελτίωσης αλλά ποτέ ένα εκπαιδευτικό μοντέλο δεν είναι από μόνο του απολύτως καλό ή κακό.
Ένα πάντα επίκαιρο ερώτημα είναι το κατά πόσον το παρόν εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα προάγει την κριτική σκέψη και καταπολεμά την στείρα απομνημόνευση πληροφοριών και γεγονότων. Ας πάρουμε ως παράδειγμα το μάθημα της Ιστορίας. Κατά το παρελθόν το σύστημα με τις Δέσμες επέβαλλε στον κάθε μαθητή την απόλυτη απομνημόνευση της εξεταστέας ύλης. Ήταν ένας τρόπος εξέτασης τόσο αυστηρός και μονοκόμματος που ακόμα και η παράλειψη κάποιου συνδέσμου ή σημείου στίξης οδηγούσε σε απώλεια μορίων. Στις μέρες μας αυτός ο τρόπος έχει αποκατασταθεί με ερωτήσεις που στόχο έχουν να εξετάσουν την κριτική σκέψη του κάθε μαθητή. Σίγουρα οι οποιεσδήποτε αλλαγές στην παιδεία πραγματοποιούνται με αρκετά μεγάλη βραδύτητα αλλά κάθε αλλαγή χρειάζεται χρόνο και «ωρίμανση» για να μπορέσει να εφαρμοστεί αποτελεσματικά.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που είναι ιδιαίτερα επίκαιρο στα σημερινά σχολεία είναι η αύξηση του σχολικού εκφοβισμού. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα φαινόμενο που πάντα υπήρχε στις σχολικές κοινωνίες με τη διαφορά ότι πλέον υπάρχει ειδική ενημέρωση για αυτό καθώς και τρόποι αντιμετώπισης από την μεριά του σχολείου προκειμένου να περιορίσει όσο περισσότερο γίνεται την εμφάνισή του στο σχολικό περιβάλλον. Και σε αυτή την περίπτωση οι διαδικασίες ενημέρωσης και λήψης μέτρων κατά του φαινομένου είναι αρκετά χρονοβόρες.
Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω την πεποίθηση ότι ο χαρακτηρισμός ενός εκπαιδευτικού συστήματος ως «καλού» ή «κακού» αποτελεί μια εξαιρετικά σύνθετη διαδικασία που δεν μπορεί να απαντηθεί με ένα απλό ΝΑΙ ή ΟΧΙ. Είναι φανερό ότι πολλές πτυχές του παιδαγωγικού πλαισίου στην Ελλάδα μπορούν και πρέπει να βελτιωθούν αλλά ας μην ξεχνάμε ότι πολλές φορές είναι η στρεβλή αντίληψη που έχουμε για τα πράγματα που μας οδηγεί στο να εξάγουμε αυθαίρετα συμπεράσματα. Εξάλλου είναι καλό να θυμόμαστε ότι για να αλλάξει το σχολείο πρέπει πρώτα να αλλάξουμε εμείς νοοτροπία.
Χάρης Μπάρμπας
