3 Μαΐου 2017, 12.30 μμ, Βασιλίσσης Όλγας, Θεσσαλονίκη. «Ώρα που βρήκα να κατέβω κέντρο και εγώ», σιγομουρμουράω και κοιτάζω αγχωμένη το ρολόι, γιατί είμαι σίγουρη πως πάλι θα καθυστερήσω στο ραντεβού μου. «Τείνει να γίνει και η συμπρωτεύουσα ζούγκλα σα και την Αθήνα με την εγκληματικότητα και το κυκλοφοριακό κομφούζιο που κυριαρχούν», επισημαίνει μια κυρία στο λεωφορείο, που βρίσκομαι, στη διπλανή της.
Κάθε φορά στη Βασιλ. Όλγας η ίδια ιστορία. Κορναρίσματα, φασαρία και το καυσαέριο να σε πνίγει. Για φαντάσου… Εδώ που κάποτε έρχονταν οι Θεσσαλονικείς, για να πάρουν καθαρό αέρα, να χαλαρώσουν και να διοργανώσουν δεξιώσεις για την ελίτ της πόλης στις εντυπωσιακές βίλες τους. Αυτές που στον 20ο αιώνα γκρεμίστηκαν, για να κτιστούν άχαρες πολυκατοικίες που κρύβουν τον ήλιο. Τα εναπομείναντα οικοδομικά αριστουργήματα που κατάφεραν να νικήσουν όχι μόνο το χρόνο, αλλά και τις διαθέσεις της πολεοδομίας, αποτελούν σήμερα απομεινάρι της Μπελ Επόκ στη Θεσσαλονίκη (19ος αιώνας).
Οι βίλες αυτές δεν είναι απλώς αξιοθέατα ή αρχιτεκτονικά κομψοτεχνήματα. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της πόλης, άρρηκτα συνδεδεμένες με το παρελθόν της Θεσσαλονίκης και των ανθρώπων της. Άλλες από αυτές κατεδαφίστηκαν ή εγκαταλείφθηκαν στη φθορά του χρόνου και των ανθρώπων, ενώ άλλες αναπαλαιώθηκαν και συντηρούνται μέχρι σήμερα φιλοξενώντας εκθέσεις, δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς της πόλης στο εσωτερικό τους. Η Βασιλίσσης Όλγας ονομαζόταν κάποτε συνοικία των «Εξοχών» ή των «Πύργων» λόγω του χαρακτήρα ημιμόνιμης κατοικίας της, αλλά και την ύπαρξη αγροτικών εκτάσεων. Βίλα Αλλατίνι (όπου στεγάζεται σήμερα η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας), Τζεμποργά (πρώην ιταλικό προξενείο στη Βασιλ. Όλγας 20), Μορντώχ (συμβολή οδών Βασιλ. Όλγας και 25ης Μαρτίου), καθώς και άλλες βίλες συνιστούν αντιπροσωπευτικές ψηφίδες του πολυπολιτισμικού ψηφιδωτού της Θεσσαλονίκης.
Ενδεικτικά, θα αναφερθούμε στη ρομαντική ιστορία της Casa Bianca, στη διατηρητέα επιβλητική βίλα του Μεχμέτ Καπαντζή και στην ιστορία της εγκαταλελειμμένης βίλας Χιρς.
Βίλα ή Κάζα Μπιάνκα:
Στη συμβολή των οδών Βασιλίσσης Όλγας και Θεμιστοκλή Σοφούλη, η Βίλα Μπιάνκα συνιστά αδιαμφισβήτητα ένα αρχιτεκτονικό κόσμημα, που κρύβει, όμως, στο εσωτερικό του μια ερωτική ιστορία που συγκλόνισε στην εποχή της. Ο θυελλώδης έρωτας δύο νέων άνθησε στο οίκημα αυτό δύο αιώνες πριν, συγκεκριμένα το 1914.
Σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα, Πιέτρο Αριγκόνι, η βίλα ολοκληρώθηκε τη διετία 1911-1913, ύστερα από παραγγελία του ιταλοεβραίου βιομηχάνου, Ντίνο Φερνάντεζ Ντίαζ, ο οποίος και δώρισε το οίκημα στην Ελβετίδα σύζυγό του, Bianca Meyer. Σκοπεύοντας να εγκατασταθεί με την οικογένειά του στην έπαυλη, ο Ντίαζ απαίτησε όλες τις ανέσεις, για αυτό και το οίκημα εκτός από τους απαραίτητους χώρους διέθετε γραφείο, δωμάτια υπηρετικού προσωπικού, βιβλιοθήκη, ευρύχωρες βεράντες.
Τον Οκτώβριο του 1912, όταν απελευθερώνεται η πόλη, η κόρη του Φερνάντεζ, Aline, γνωρίζει και ερωτεύεται κεραυνοβόλα τον υπασπιστή του διοικητή της 7ης μεραρχίας, Σπύρο Αλιμπέρτη. Το ειδύλλιο δεν αργεί να προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις εκ μέρους της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, καθώς ερωτικοί δεσμοί μεταξύ Xριστιανών και Eβραίων θεωρούνταν ανεπίτρεπτοι. Τελικά, οι δύο νέοι μην αντέχοντας τις πιέσεις και την κοινωνική κατακραυγή αποφάσισαν να «κλεφτούν» και να αφήσουν πίσω τους οικογένεια και Θεσσαλονίκη. Στις 8 Μαρτίου του 1914, η τοπική εφημερίδα «Το Φως» αναφέρει ότι η Aline προφασιζόμενη επίσκεψη σε φιλικό σπίτι της οικογένειας συναντά τελικά τον Αλιμπέρτη και μεταβαίνουν στην αποβάθρα, από όπου και αναχωρούν για Χαλκίδα.
Οι δύο νέοι, ωστόσο, πέτυχαν αργότερα τη συγκατάθεση του πατέρα της Aline και έτσι η ιστορία έλαβε αίσιο τέλος. Κατά τη γερμανική κατοχή η οικογένεια Φερνάντεζ κατέφυγε στην Ιταλία. Σήμερα, η Βίλα Μπιάνκα διατηρεί την αίγλη της στεγάζοντας τη Δημοτική Πινακοθήκη.
Βίλα Μεχμέτ Καπαντζή:
Κτισμένη και αυτή από τον Πιέτρο Αριγκόνι, η βίλα Καπαντζή ανεγέρθη την πρώτη πενταετία του 1890 και αποτέλεσε την κατοικία της οικογένειας Καπαντζή μέχρι και την ανταλλαγή πληθυσμών. Το οίκημα γνωρίζει την ενδοξότερη περίοδό του το 1917, όταν εγκαθίσταται σε αυτό ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ως επικεφαλής της Προσωρινής Κυβέρνησης και μέλος της επαναστατικής Τριανδρίας (Βενιζέλος- Δαγκλής- Κουντουριώτης) σε μια κρίσιμη για την Ελλάδα περίοδο. Λίγα χρόνια μετά το κτίριο θα φιλοξενήσει στους χώρους του πρόσφυγες, ενώ από το 1933 μέχρι και το 1972 θα στεγάζεται εκεί το Ε’ Γυμνάσιο Αρρένων. Η Εθνική Τράπεζα, στην ιδιοκτησία της οποίας και περιήλθε η Βίλα, αποφασίζει την αποκατάσταση του κτιρίου, που ολοκληρώθηκε το 1989.
Το τριώροφο μεγαλοπρεπές οίκημα, που είναι έντονα επηρεασμένο από την αρχιτεκτονική των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης, στεγάζει σήμερα το πολιτιστικό κέντρο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ).
Βίλα Χιρς:
Η βίλα Μπενί Φερνάντεζ ή Βίλα Χιρς δεν έλαχε, δυστυχώς, της ίδιας μοίρας με τις αποκατεστημένες βίλες Μπιάνκα και Καπαντζή. Στο νούμερο 144 της Βασιλ. Όλγας, η άλλοτε μεγαλοπρεπής έπαυλη Χιρς στέκει παρατημένη φέροντας μια ιστορία θλίψης και φρικαλεότητας. Κτίστηκε και αυτή από τον Αριγκόνι γύρω στα 1900, ωστόσο, δε φιλοξένησε μόνο οικογένειες ή πολιτιστικούς θεσμούς στο εσωτερικό της, αλλά την ίδια την Γκεστάπο επί γερμανικής κατοχής. Εκτός από την Γκεστάπο, εγκαταστάθηκε εκεί και η κύρια αρχή ασφαλείας του ναζιστικού καθεστώτος, Sipo- SD με αρχηγό της τον ειδεχθέστερο ναζιστή εγκληματία, Ρέινχαρντ Χάιντριχ. Δεδομένου το ότι εκατοντάδες αντιστασιακοί βασανίστηκαν μέσα στη βίλα, άνθρωποι μέχρι και σήμερα μαρτυρούν πως ορισμένα βράδια ακούγονται ακόμη ουρλιαχτά και κραυγές πόνου από τους Έλληνες που βασάνιζε η Γκεστάπο! Το κτίσμα σήμερα βρίσκεται, δυστυχώς, υπό κατάρρευση, ενώ η μοναδική του χρήση τον τελευταίο αιώνα ήταν ως κατάστημα χριστουγεννιάτικων ειδών!
Παπάζη Θεοδώρα
Πηγές: http://www.thessalonikiartsandculture.gr/
https://www.miet.gr/
http://news247.gr/
http://parallaximag.gr/
