Από την πέτρα… στον πάπυρο και τελικά στο e-book

0
1317

Οι αρχαίοι Έλληνες ήδη από πολύ νωρίς ανακάλυψαν τη σημασία της γραφής. Σύμφωνα με στοιχεία, ήδη τον 12ο αιώνα π.Χ. στις Μυκήνες και σε όλα τα μυκηναϊκά ανάκτορα της εποχής είχε αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα γραφής που σχετιζόταν με την γραφειοκρατία. Βέβαια, τότε το υλικό πάνω στο οποίο μπορούσα να γράψουν ήταν περιορισμένο γι’ αυτό και χρησιμοποιούσαν ό,τι ήταν διαθέσιμο από τη φύση. Ο άνθρωπος ξεκίνησε να χαράσσει πάνω σε πέτρες και κορμούς δέντρων, ενώ στη συνέχεια έφτιαξε τις δικές του ξύλινες πινακίδες τις οποίες στη συνέχεια κάλυψε με κερί για πρακτικούς λόγους, έτσι ώστε να έχει τη δυνατότητα να σβήνει τα λάθη του.

Με το πέρασμα των ετών και αφού αναπτύχθηκε η ανάγκη για γραφή μεγαλύτερων κειμένων, ο άνθρωπος ανακάλυψε τον πάπυρο κι έπειτα την περγαμηνή. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε η μετάβαση από την προφορικότητα των αρχαϊκών ετών σε πιο απτές καλλιτεχνικές μορφές έπειτα. Τα παραπάνω υλικά προσέφεραν στον άνθρωπο των αρχαίων χρόνων την ικανότητα να δημιουργήσει έργα που πλέον λάμβαναν ένα νέο νόημα και δομικά αποκτούσαν σιγά- σιγά μία πρώιμη μορφή βιβλίου.

Διαφήμιση
youmagazine.gr

Το πρώτο υλικό το οποίο έδωσε τη δυνατότητα στον άνθρωπο να δημιουργήσει ένα πρώιμης μορφής βιβλίο ήταν ο πάπυρος. Ο πάπυρος δημιουργούνταν από το ομώνυμο φυτό το οποίο φύτρωνε στην Αίγυπτο και φυσικά διατηρούνταν μόνο εκεί, καθώς ευνοούνταν από το κλίμα της περιοχής. Συνεπώς, παπυρικά κείμενα δεν σώζονται στην Ελλάδα με εξαίρεση τον πάπυρο του Δερβενίου στον οποίο σώζεται κείμενο ορφικής λατρείας. Τον πάπυρο αυτό μπορεί κανείς να τον θαυμάσει στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης.

Για να παραχθεί ένα φύλλο παπύρου έπρεπε να απομονωθούν ορισμένα στελέχη του φυτού. Έπειτα, έπρεπε να τα κόψουν σε λεπτές και πλατιές λωρίδες και να τις τοποθετήσουν οριζόντια και κάθετα σε πλέγμα, έτσι ώστε η μία λωρίδα να καλύπτει τις άκρες της άλλης. Αφού τις πίεζαν με κάποια πέτρα, η κολλώδης ουσία του φυτού ένωνε τις λωρίδες μεταξύ τους. Έπειτα, με τη βοήθεια του ήλιου το φύλλο αυτό στέγνωνε και στη συνέχεια κολλώντας πολλά φύλλα μεταξύ τους από άκρη σε άκρη δημιουργούσαν ένα ρολό στου οποίου τη μία πλευρά οι λωρίδες του φυτού ήταν μόνο κάθετες και στην άλλη μόνο οριζόντιες. Τέλος, προσάρμοζαν ένα ξύλινο κοντάρι στον πάπυρο που στη συνέχεια ήταν έτοιμος για χρήση. Η παραπάνω παρουσίαση αφορά τους κυλινδρικούς παπύρους των οποίων τη θέση σιγά- σιγά έλαβαν οι κώδικες. Με τους κώδικες, κατά τον 2ο αι.μ.Χ., οι πάπυροι ενώνονται μεταξύ τους με τέτοιο τρόπο ώστε να θυμίζουν σημερινό βιβλίο.

tovima.gr

Λόγω του ότι ο πάπυρος ήταν δυσεύρετος κι επίσης πολύ ακριβός, τη θέση του άρχισε να παίρνει η περγαμηνή. Η περγαμηνή ήταν ένα νέο υλικό γραφής που προερχόταν από δέρμα προβάτου ή μοσχαριού. Η χρήση της περγαμηνής ξεκίνησε περίπου τον 2ο αι.π.Χ.. Αφού αφαιρέσουν το δέρμα του εκάστοτε ζώου, το περνούσαν από ειδική κατεργασία κατά την οποία αφαιρούνταν κάθε λιπαρή ουσία και το δέρμα έμενε στιλπνό. Ακόμα, το δέρμα υπέμενε λείανση με πέτρες και τελικά αποκτούσε λευκό και κιτρινωπό χρώμα. Η μία πλευρά της περγαμηνής ήταν περισσότερο σκληρή και κιτρινωπή, ενώ η άλλη ήταν λευκή και λεία. Στη μία πλευρά απορροφιόταν περισσότερη χρωστική ουσία, ενώ στην άλλη -που ήταν πιο λεία- δινόταν χώρος για καλλιγραφίες. Όπως και ο πάπυρος, έτσι και η περγαμηνή μπορεί να τυλιχτεί σε κύλινδρο, αλλά να γίνει και κώδικας.

byzantine-museum-veria.gr

Με το πέρασμα των χρόνων κάνει την εμφάνισή του το χαρτί το οποίο προέρχεται από κορμούς δέντρων μετά από συγκεκριμένη επεξεργασία. Το χαρτί ονομάστηκε “περγαμηνή των φτωχών”. Σύμφωνα με την παράδοση, το χαρτί είναι εφεύρεση των Κινέζων οι οποίοι χρονολογούν το επίτευγμα αυτό περίπου το 105 μ.Χ.. Η διαδικασία επεξεργασίας της ύλης για την παρασκευή χαρτιού παραμένει σχεδόν η ίδια και αφορά την πολτοποίηση φλοιών δέντρου και υφασμάτων μέσα σε νερό και στη συνέχεια την τοποθέτηση του μείγματος πάνω σε πλάκες που φωτίζει ο ήλιος, ώστε να ξεραθούν. Σύγχρονες ανακαλύψεις χρονολογούν το χαρτί περί τον 2ο αι.μ.Χ.. Το χαρτί στη συνέχεια πέρασε στους Άραβες και από τους Άραβες το γνωρίζουν και οι Βυζαντινοί. Στη συνέχεια το χαρτί πηγαίνει και στη Δύση, στη Γένοβα, σε όλη την Ιταλία και περνώντας τα χρόνια δημιουργούνται τα πρώτα εργοστάσια χαρτιού τον 14ο αιώνα σε μεγάλες Ευρωπαϊκές χώρες. Το χαρτί γνώρισε μεγάλη διάδοση και τελικά βοήθησε και στην ανάπτυξη της τυπογραφίας η οποία τότε πραγματοποιούνταν με τη χρήση ειδικών μεταλλικών εργαλείων και χειροκίνητων πρεσών.

Το 1455 τυπώνεται το πρώτο βιβλίο που δεν είναι άλλο από την Αγία Γραφή. Αυτή η Αγία Γραφή ήταν γνωστή ως η «Βίβλος του Γουτεμβέργιου». Όσον αφορά την Νεοελληνική λογοτεχνία, το πρώτο έντυπο λογοτεχνικό βιβλίο που τυπώνεται το 1509 είναι ο «Απόκοπος» του Μπεργαδή.

Έκτοτε τα νεοελληνικά δημιουργήματα βρίσκουν αλλεπάλληλες εκτυπώσεις, όπως και τα κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας τα οποία αφού έχουν περάσει μέσα από χιλιάδες επεξεργασίες μπορούμε να τα έχουμε στα χέρια μας. Ο κόσμος του βιβλίου είναι ανεκτίμητος και ατελείωτος. Το βιβλίο μπορεί να καλλιεργήσει ακόμα και τον πιο «στείρο» νου! Θα πρέπει να είμαστε χαρούμενοι που ζούμε στο σήμερα και έχουμε τη δυνατότητα να προμηθευόμαστε όλη την γραφική ύλη την οποία χρειαζόμαστε. Με την τόσο μεγάλη ανάπτυξη της τυπογραφίας ο κάθε δημιουργός έχει τη δυνατότητα να μοιραστεί το έργο του με τον κόσμο, αλλά και ο κάθε αναγνώστης να καλλιεργήσει το πνεύμα του μέσα από την επαφή με το εκάστοτε κείμενο.

tovima.gr

Παρόλο που πλέον το παραδοσιακό βιβλίο σιγά- σιγά δίνει τη θέση του σε ηλεκτρονικής μορφής εγχειρίδια και βιβλία, εμείς ως υποστηρικτές του απτού και γραπτού λόγου θα πρέπει να διατηρούμε και να υποστηρίζουμε και τις έντυπες μορφές δίχως να τις λησμονούμε. Το παραδοσιακό βιβλίο είναι ένας κόσμος που ανοίγεται μπροστά μας κάθε φορά που διαβάζουμε μία σελίδα. Φυσικά, σεβόμενοι το περιβάλλον θα πρέπει να επιλέγουμε μορφές χαρτιού οι οποίες προέρχονται από ανακυκλώσιμα υλικά.

Πηγές: Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, el.wikipedia.org

Διαφήμιση

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here